اضطراب در مهاجرت

مقدمه:

اضطراب در مهاجرت تجربه‌ای پیچیده و چندلایه است که می‌تواند هم به عنوان محرک سازگاری و رشد عمل کند و هم به منبع فشار روانی

طولانی‌مدت تبدیل شود. برخی از جوانب اضطراب، نوعی انگیزه اولیه برای آماده شدن و واکنش به تغییرات محیط جدید ایجاد می‌کند و باعث

می‌شود فرد فعال‌تر، هوشیارتر و متمرکز بر یادگیری و انطباق باشد

در حالی که جنبه‌های دیگر اضطراب در مهاجرت، اگر کنترل نشده یا طولانی شود، می‌تواند به فشار روانی مداوم و اختلالات روانی مرتبط با مهاجرت منجر شود.

در واقع، تفاوت اصلی این دو شکل اضطراب در ماهیت و شدت آن‌هاست؛ یکی به صورت محرک مثبت و سازگارانه عمل می‌کند و دیگری زمینه‌ساز

مشکلات عمیق‌تر روانی می‌شود، و در ادامه مقاله به بررسی دقیق‌تر این دو نوع اضطراب و ویژگی‌هایشان پرداخته خواهد شد.

آیا اضطراب در مهاجرت بد است؟

مهاجرت همیشه پر از تجربه‌های تازه است؛ بعضی‌هاشون شیرین و پرهیجان، بعضی‌هایشون سخت و نفس‌گیر، همراه با اضطراب که:

اضطراب در این شرایط درواقع واکنش طبیعی مغز به تغییر و ناشناخته‌هاست.

در واقع مغزت تلاش می‌کنه تو رو در حالت “آماده‌باش” نگه داره تا با محیط جدید سازگار شی.

 اگه این اضطراب طولانی یا شدید بشه، ممکنه به مشکلاتی مثل افسردگی بعد از مهاجرت، تروما یا اختلالات روانی مرتبط با استرس منجر بشه.

اما اگر بهش آگاه باشی و درست باهاش برخورد کنی، اضطراب مهاجرت می‌تونه تبدیل به اضطراب انگیزشی  (انرژی سازگاری و رشد شخصی) بشه.

تجربه کسانی که مهاجرت کردند در رابطه با اضطراب مهاجرت به ما این امید رو میده که میتونیم به این اضطراب به شکل خوب هم نگاه کنیم.

خیلی از مهاجران می‌گن این اضطراب باعث شده:

• خودشون رو بهتر بشناسن

• مهارت‌های ارتباطی و استقلالشون بیشتر بشه

ارزش «خانه» و روابط انسانی رو بهتر درک کنن

بهش می‌گن اضطراب انگیزشی یا سازگارانه (Adaptive Anxiety).

یعنی مغز در شرایط ناآشنا، با کمی اضطراب طبیعی باعث میشه که:

• هوشیارتر بشی

• برای خطرها و چالش‌های جدید آماده‌تر باشی

• بهتر برنامه‌ریزی کنی

• سریع‌تر یاد بگیری و تصمیم بگیری

• برای برقراری ارتباط یا پیدا کردن شغل تلاش بیشتری بکنی

در واقع، بدون این مقدار اضطراب، انگیزه و سازگاری کمتر میشه. یعنی مثل وجود اضطراب زیاد بی اضطرابی هم میتونه آسیبزا باشه 

این سطح پایین اضطراب کمک می‌کنه تا ما از «ناحیه‌ی امن» بیرون بیایم، اما هنوز در «ناحیۀ رشد» باقی بمونیم.

ولی این اضطراب چقدر میتونه به ما کمک کنه؟  تحقیقات روان‌شناسی (به‌ویژه در حوزۀ «روان‌شناسی تطبیقی مهاجران») نشون میدن که حدود ۲۰ تا

۳۰ درصد اضطراب مهاجرت، سازگارانه و کمک‌کننده است.یعنی درصد زیادی از مردم که نمیتونن به اضطرابشون آگاه باشن و اونو مدیریت کنن، دچار

تشدید این مشکل میشن و اثرات عمیقی روی زندگیشون میزاره.

عوارض و علت اضطراب بیش از حد در مهاجرت

اضطراب در مهاجرت وقتی آسیب‌زننده میشه که از حد تعادل خارج بشه — یعنی وقتی از اضطراب سازگارانه به سمت اضطراب بیش از حد (مزمن) یا اختلالی می‌ره.

دلایل اصلی آسیب‌زایی اضطراب در مهاجرت این‌ها هستن 👇

۱. از دست دادن حس کنترل

وقتی وارد کشور جدید می‌شی، زبان، قوانین، فرهنگ، حتی نشانه‌های چهره و زبان بدن مردم برات ناآشنا میشه.

مغز این وضعیت رو مثل خطر می‌بینه درنتیجه سیستم اضطراب فعال میشه.

ولی چون نمی‌تونی سریع اوضاع رو کنترل کنی، اضطراب طولانی میشه و به استرس مزمن تبدیل میشه.

۲. فشار هویتی و فرهنگی (Cultural Stress)

در مهاجرت، باید بین دو هویت تعادل ایجاد کنی:

هویت ایرانی و هویت کشور جدید.

اگر نتونی هویت فرهنگی خودت رو حفظ یا با محیط جدید تطبیق بدی، دچار تعارض هویتی، سردرگمی و درنتیجه اضطراب درونی می‌شی.

۳. فقدان حمایت اجتماعی

دوری از خانواده، دوستان و محیط آشنا باعث میشه احساس امنیت روانی کم بشه.

بدون حمایت اجتماعی، اضطراب و تروما شدیدتر حس میشه چون مغز احساس می‌کنه تنها و بی‌پناهی.

۴. مشکلات اقتصادی و اقامتی

تردید درباره اقامت، پیدا نکردن شغل، یا تبعیض در محل کار باعث میشه اضطراب از سطح مفید به سطح فرساینده برسه.

در این مرحله، ممکنه علائم بدنی مثل بی‌خوابی، تپش قلب یا حتی حمله پانیک هم ظاهر بشن.

۵. سرکوب احساسات و نبود آگاهی از سلامت روان

در فرهنگ ایرانی، صحبت از مشکلات روانی هنوز تا حدی تابو محسوب میشه.

بسیاری از مهاجران احساس می‌کنن نباید «ضعف نشون بدن» و این باعث میشه اضطراب در مهاجرت و افسردگی بعد از آن پنهان بمونه و شدت پیدا کنه در حالی که درمان‌پذیره.

چقدر اضطراب در مهاجرت بین مهاجرها شایع است؟

طبق پژوهش‌ها اضطراب در مهاجرها چیزی غیرعادی نیست. مثلاً در بعضی بررسی‌ها روی پناهندگان، از هر چهار نفر یک نفر دچار PTSD (استرس پس از سانحه) بوده که همین اختلال روانی ناشی از تحمل حجم زیادی اضطرابه که کنترل نشده.

بین مهاجرهایی که شرایطشون پایدارتره، مثل بعضی از کسایی که برای تحصیل یا کار به کشور دیگری رفتن، آمار کمتره، اما باز هم اضطراب در اونا بیشتر از جمعیت میزبان دیده می‌شه.

• به زبان ساده: اگر در مهاجرت احساس نگرانی، بی‌قراری یا حتی حمله‌های اضطرابی داشتی، تنها نیستی خیلی‌ها تجربه مشابه دارن.

چرا مهاجرت اینقدر اضطراب میاره؟

زندگی مهاجر پر از فشارهای مختلفه که اصلا نمیشه دست کم گرفتشون.

• قبل از مهاجرت شاید جنگ، ناامنی یا مشکلات دیگه‌ای رو در کشورخودت تجربه کرده باشی و شاهد خشونت یا مشکلات اقتصادی بوده باشی.

همچنین قبل از مهاجرتت، فعالیت‌های مختلفی لازم بوده انجام بدی تا برای مهاجرت آماده بشی مثل شرکت در آزمون زبان، آماده‌سازی مدارک که

می‌تونن مراحل پرفشاری برات باشن.

• بعد از مهاجرت تازه چالش‌های جدید شروع می‌شن: یاد گرفتن بهتر زبان، پیدا کردن کار، استرس مربوط به دانشگاه و تحصیلات، نگرانی از وضعیت

قانونی، دلتنگی برای خانواده یا احساس تنهایی که از رایج‌ترین چالش‌هایی هستن که میتون حجم زیادی از نگرانی و اضطراب رو برات به همراه بیارن.

به همه‌ی این‌ها چیزی به اسم «فشار هویتی و فرهنگی یا cultural sress» اضافه می‌شه؛ یعنی تلاش برای  تطبیق دادن و هماهنگ شدن با فرهنگ و جامعه‌ی جدید و تبدیل شدن به بخشی از اون جامعه که اصلا کار ساده‌ای نیست.

همه این‌ها روی هم می‌تونن اضطرابت رو در مهاجرت تشدید کنن.

اضطراب در مهاجرت چه شکلیه؟ علائمش چیه؟

علائمش خیلی شبیه اضطراب در هر جای دیگه دنیاست، ولی برای مهاجران گاهی رنگ و بوی متفاوتی داره:

• نگرانی مدام درباره آینده، کار یا اقامت.

• دل‌درد، سردرد یا تپش قلب (خیلی وقت‌ها اضطراب خودش را با دردهای جسمی نشون می‌ده).

• بی‌خوابی یا کابوس.

• تحریک‌پذیری یا خستگی همیشگی.

• یادآوری‌های آزاردهنده از گذشته، مخصوصاً برای کسانی که تروما یا جنگ دیده‌ان.

• ترس از حرف زدن در جمع یا استفاده از زبان جدید (اضطراب اجتماعی).

اگر بعضی از این‌ها رو در خودت می‌بینی، یادت باشه طبیعیه و تو تنها نیستی.

چه کمکی وجود داره؟

خبر خوب اینه که راه‌های زیادی برای مدیریت اضطراب در مهاجرت وجود داره:

• روان‌درمانی: شرکت در جلسات گفتگودرمانی (تراپی) برای اضطراب و پانیک خیلی مؤثره.

• دارودرمانی: در بعضی موارد پزشک می‌تونه داروهایی مثل SSRI تجویز کنه.

• حمایت اجتماعی: بودن در گروه‌های حمایتی مهاجران، پیدا کردن دوستان جدید یا حتی شرکت در انجمن‌های محلی می‌تونه خیلی از بار اضطراب در مهاجرت کم کنه.

• روش‌های ساده‌ی خودیاری: تمرین تنفس،

مدیتیشن یا ورزش روزانه هم به آرامش کمک می‌کنه.

نکته مهم اینه که درمان و حمایت باید با زبان و فرهنگ تو سازگار باشه.

خیلی از کشورها خدمات مشاوره‌ی چندزبانه یا گروه‌های حمایتی مخصوص مهاجران دارن.

حرف آخر

  اگه دچار اضطراب در مهاجرت شدی، این نشونه‌ی ضعف یا «اشتباه بودن» تو نیست؛ واکنشی طبیعی به شرایطی بزرگ و پرچالشه. مهم اینه که تنها نمونی و از کمک‌هایی که وجود داره استفاده کنی تا بتونی بهتر درکش کنی و از شرایط جدید استفاده درست بکنی.

PTSD, Anxiety, and Depressive Reactions Among Iranian Immigrants یکی از مقالاتی که به ایرانیان مهاجر پرداخته است و الگوهای اختلالات روانی را تحلیل می‌کند. 

Transdiagnostic culturally adapted CBT with Farsi-speaking refugees این مقاله بیشتر به تروما در ایران می‌پردازد که می‌تواند به درک تجربه مهاجران ایرانی کمک کند.