راه های تشخیص وسواس فکری

حتماً کلمه‌ی وسواس رو بارها و بارها شنیدید، ما معمولاً وقتی با موضوع وسواس روبرو می‌شیم اولین ذهنیتی که برامون تداعی میشه اینه که فردی بیش‌ازاندازه به نظافت و بهداشت خودش و محیط اطرافش اهمیت می‌دهد و تا حدی پیش میره که مدام در حال تکرار اعمال و آدابی هست (که به‌عنوان مراسم‌های خاصی از آن‌ها یاد می‌کنیم) و سعی در تمیز نگه‌داشتن همه‌چیز داره.

اما واقعیت ماجرا این نیست و وسواس و دنیای وسواس تنها محدود به نگرانی یک فرد از تمیزی نیست بلکه اختلال وسواس شامل موضوعات گسترده‌ای میشه. اختلال وسواس فکری یکی از انواع این وسواس‌هاست که افراد زیادی در جهان درگیر این اختلال هستند. آشنایی با راه های تشخیص وسواس فکری میتونه به افراد کمک کنه زودتر این اختلال رو شناسایی و برای درمان اقدام کنند.

در این مقاله از جوونه قراره به راه های تشخیص وسواس فکری بپردازیم و کمی بیشتر با این اختلالی که همه‌روزه از زبان آدم‌های زیادی می‌شنویم آشنا بشیم.

راه های تشخیص وسواس فکری عملی (OCD) و آشنایی بیشتر با آن

اختلال وسواس فکری عملی را در زبان انگلیسی Obsessive-compulsive disorder و با عنوان اختصاری OCD می‌شناسیم. در کتاب مرجع و راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM5) در مورد این اختلال این‌طور گفته‌شده است:

در اختلال وسواس فکری عملی افکار وسواس‌ گونه و اضطراب‌آور با وسواس‌های عملی همراه می‌شوند. وسواس‌های عملی، کارهای وسواس گونه هستند که فرد برای کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. فکرها و رفتارهای وسواسی همواره به‌صورت غیرارادی وارد ذهن فرد می‌شوند.

‏افراد مبتلا به وسواس فکری عملی اغلب ‏‏ترس‏‏ شدید از ‏‏گناه‏‏ و احساس تعهد دارند. آن‌ها احساس می‌کنند که باید نگران باشند و کارهای خاصی را برای محافظت از دیگران و خودشان انجام دهند. در یک مطالعه اخیر ‏‏از دانشگاه واترلو‏‏، محقق برندا چیانگ نتیجه گرفته است که:

 “افراد مبتلا به OCD به‌طورکلی در تحقیقات نشان داده‌اند که این احساس مسئولیت را دارند. آن‌ها اغلب احساس می‌کنند که مسئول اتفاق بدی هستند که اتفاق می‌افتد یا اگر کاری را انجام دهند، مسئول آن آسیب نیز خواهند بود.‏”

اختلال ‏‏وسواسی-اجباری‏‏ (OCD) یک مشکل روان‌شناختی رایج است. تنها 25 سال پیش اعتقاد بر این بود که این یک بیماری نسبتاً نادر است. به دلیل درمان‌های جدیدتر و مؤثرتر برای آن، OCD در حال حاضر میلیون‌ها نفر را در هر زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد به همین خاطر راه‌های تشخیص وسواس فکری عملی نسبت به گذشته آسان‌تر شده است ولی ‏اگر درمان نشود، در بیشتر موارد، OCD می‌تواند زندگی فرد را با اضطراب دچار اختلال کند.

OCD چهارمین اختلال شایع سلامت روان است که در افراد در هر سنی رخ می‌دهد، اما بیشتر در افراد در سنین پایین ظاهر می‌شود. افراد می‌توانند علائم OCD را با درجات مختلفی از شدت تجربه کنند، اما سازمان بهداشت جهانی آن را به‌عنوان یکی از 10 شرایط ناتوان‌کننده ازنظر از دست دادن درآمد و کاهش کیفیت زندگی رتبه‌بندی می‌کند.

متأسفانه، بسیاری از افرادی که علائم را تجربه می‌کنند، حتی از وجود OCD یا درمان در دسترس اطلاعی ندارند، زیرا درباره‌ی راه های تشخیص وسواس فکری اطلاعی ندارند. به همین دلیل شرمی که از علائم خود احساس می‌کنند می‌تواند آن‌ها را از افشای آنچه در حال وقوع است و جستجوی کمکی که نیاز دارند بازدارد. به همین دلیل است که بسیار مهم است که ما در مورد راه های تشخیص وسواس فکری عملی و این اختلال صحبت کنیم.

افکار یا تصاویر غیرمنطقی مزاحم

‏به‌طورکلی، یکی از راه های تشخیص وسواس فکری و ویژگی‌های اصلی OCD افکار یا تصاویر غیرمنطقی مزاحم، وحشتناک و بی‌رحمانه (وسواس) است که باعث اضطراب فوق‌العاده‌ای می‌شوند و رفتارهای خاص، معمولاً بیش‌ازحد، تکراری یا غیر مرتبط (اجبار) که در تلاش برای خنثی کردن یا کاهش افکار،احساسات ‏‏اضطرابی‏‏ انجام می‌شود. ‏

افکار ناخواسته و رویدارهای خارجی

‏علاوه بر این یکی دیگر از راه های تشخیص وسواس فکری و عملی این است که، وسواس‌ها می‌توانند توسط افکار خاص و ناخواسته (مانند “آیا من یک پدوفیل هستم؟”) و همچنین رویدادهای خارجی (مانند لمس چیزهایی که خطرناک هستند – مانند دستگیره درب) سبب پریشانی فرد شوند.

اولین گام  پیدا کردن راه های تشخیص وسواس فکری

اولین گام پیدا کردن راه های تشخیص وسواس فکری عملی شناخت انواع طبقه‌بندی آن است. اساساً، OCD یا اختلال وسواس فکری به دو نوع طبقه‌بندی می‌شود:

1- اختلال وسواس فکری با بینش: به این معنی که فرد درک می‌کند که باورهای OCD غیرمنطقی یا نادرست هستند.

2- اختلال وسواس فکری بدون بینش: به این معنی که فرد فکر می‌کند باورهای OCD احتمالاً درست است. در موارد شدید، بینش می‌تواند کاملاً وجود نداشته باشد، و اعتقادات OCD باعث افزایش شدت توهم می‌شود.

‏در اصل، هنگامی‌که کسی به وسواس فکری مبتلاست، منطقه تشخیص خطر مغز او بیش‌ازحد حساس است و به‌طور چشمگیری به محرک‌های خاصی واکنش نشان می‌دهد، بنابراین یک حمله اضطرابی گسترده و اغلب در سطح وحشت ایجاد می‌شود. درعین‌حال، منطقه مغز که معمولاً ایمنی را نشان می‌دهد، بسیار کند است و به‌آرامی نشان می‌دهد “همه‌چیز روشن است”.‏

‏ازاین‌رو، بیمار مبتلابه OCD افزایش اضطراب شدید و غیرضروری یا بسیار اغراق‌آمیز را مربوط به افکار وحشتناک و غیرمنطقی خود تجربه می‌کند که او را به شرکت در مراسم قراردادی شکل‌گرفته توسط خود جهت تلاش برای کاهش اضطراب و بازگرداندن احساسات و آرامش روان فرد سوق می‌دهد.

‏شیوع OCD را می‌توان بر اساس اهمیت تکاملی آن توضیح داد. واضح است که تا حدی، برخی از جنبه‌های OCD باید بسیار سازگار باشند. به‌طور خاص، توانایی توجه به خطر و تشخیص ایمنی بسیار سودمند است.‏‏

اختلال وسواس فکری شامل چه بخش‌هایی است؟

در اختلال وسواس فکری عملی ‏دو بخش اصلی وجود دارد که برای ما راه های تشخیص وسواس فکری عملی را روشن‌تر می‌کند.

‏1- وسواس‏‏: افکار ناخواسته، مزاحم و مداوم‏

2- اجبار:‏‏ اصرار به انجام مراسم یا اقدامات خاص‏

‏هر دو وسواس و اجبار می‌توانند باعث ناراحتی شوند و زندگی روزمره را سخت‌تر کنند. ‏مراسم افراد مبتلا به OCD می‌تواند خرافاتی به نظر برسد. برای مثال بسیاری از ما برای خوش‌شانسی با به ضربه زدن به چوب احساس خوشایند و آرامش را تجربه می‌کنیم.

شناسایی نشانه‌ها؛ یکی از راه های تشخیص وسواس فکری عملی

‏یکی از اصلی‌ترین راه های تشخیص وسواس فکری عملی توجه به نشانه‌ها در دو دسته‌ی وسواس‌ها و اجبارها می‌باشد. وسواس‌ها و اجبارها می‌توانند به شکل‌های متفاوتی در هر فردی دیده شوند پس باید دانست که به‌ندرت و بسیار دور از ذهن است که افرادی که دچار اختلال وسواس فکری هستند دقیقاً این اختلال را مشابه یکدیگر تجربه کنند.

‏به‌عنوان‌مثال، کسی که قبل از ترک خانه سه بار در خانه خود را می‌زند، ممکن است این کار را انجام دهد، حتی  اگر آن‌ها برای کاری مهم عجله داشته باشند یا در شرایط اضطراری قرارگرفته باشند.

نشانه های وسواس‌ها

‏وسواس‌ها اغلب با افکار مزاحم مقایسه می‌شوند، اما آن‌ها با اضطراب‌های روزانه متفاوت هستند.‏ اگر OCD دارید، ممکن است اغلب سعی کنید این افکار را سرکوب کنید یا اضطراب آن‌ها را با یک فکر یا اجبار متفاوت کاهش دهید.‏ نمونه‌هایی از ‏این وسواس‌ها یا افکار که از راه های تشخیص وسواس فکری می باشند شامل موارد زیر باشد: ‏

• ‏تصاویری از صدمه زدن به دیگران‏
• ‏افکاری که شما غیراخلاقی، بد یا شرم‌آور می‌دانید‏
• ‏اصرار به انجام کاری که نمی‌خواهید انجام دهید ‏

‏معمول است که یک فکر خاص (یا نوع تفکر) داشته باشید که بارها و بارها به شما می‌آید. اما این فکر نیز می‌تواند در طول زمان تغییر کند.‏

‏نشانه های اجبارها‏

‏اجبارها رفتارهای تکراری هستند که ممکن است احساس کنید نیاز شدیدی به انجام آن برای تسکین اضطراب مربوط به وسواس دارید.‏ برخی از نمونه‌هایی از اجبارها که از راه های تشخیص وسوای فکری هستند، عبارت‌اند از:‏

• ‏تکرار کلمات یا عبارات به‌صورت ذهنی‏
• ‏شستشوی دست ‏
• ‏تکرار یک عمل‏
• ‏چک کردن قفل‌ها، پنجره‌ها یا اشیاء دیگر‏

‏این اجبارها ممکن است به نظر نرسد که به‌طور مستقیم به وسواس مرتبط باشد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است کسی افکار مزاحم در مورد صدمه زدن به کسی داشته باشد، از این افکار ناراحت شود و سپس مجبور شود برای تسکین این ناراحتی با فردی دست بدهد.

آیا من دچار اختلال وسواس فکری هستم؟

حالا شاید بعد از خواندن بخش قبلی این مقاله این سؤال در ذهن شما هم شکل بگیرد که آیا من هم اختلال وسواس فکری عملی دارم؟ همیشه آسان نیست که بگویید آیا OCD دارید یا خیر. متخصصان اغلب ‏‏از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)‏‏ به‌عنوان یکی از راه های تشخیص وسواس فکری استفاده می‌کنند.‏

‏با توجه به DSM-5، شما معیارهای زیر را به عنوان یکی از راه های تشخیص وسواس فکری می توانید اعمال می‌کنید: ‏

• ‏شما وسواس، اجبار یا هر دو را تجربه می‌کنید.‏
• ‏وسواس و اجبار شما باعث ناراحتی زیادی می‌شود یا تأثیر منفی بر زندگی روزمره شما دارد.‏
• ‏وسواس‌ها و اجبارها تمایل دارند یک ساعت یا بیشتر از روز شما را بگیرند.‏

‏اگر افکار و اجبارهای ناراحت‌کننده‌ای دارید (صرف‌نظر از اینکه آیا با معیارهای فوق مطابقت دارید)، صحبت کردن با یک درمانگر می‌تواند کمک کند.‏

‏آیا من اختلال وسواس فکری دارم یا چیز دیگری است؟ ‏

‏گاهی اوقات افراد این اختلال را با ‏‏شرایط دیگر‏‏ اشتباه می‌گیرند (و بالعکس). ازجمله ‏‏اختلالات اضطرابی‏‏، می‌تواند شامل افکار مزاحم و نگرانی بیش‌ازحد باشد. ‏‏OCD همچنین می‌تواند شبیه ‏‏ADHD‏‏، ‏‏اوتیسم‏‏ یا ‏‏سندرم تورت باشد‏‏.‏ بنابراین شناخت راه های تشخیص وسواس فکری ضروری است.

‏با توجه به DSM-5، برخی از شرایط به‌طور مستقیم مربوط به OCD عبارت‌اند از: ‏

• ‏اختلال بدشکلی بدن‏
• ‏اختلال احتکار‏
• ‏تریکوتیلومانیا‏‏ (کشیدن مو)‏
• ‏اختلال excoriation‏‏ (پوست چیدن)‏

‏مهم نیست که آیا شما معیارهای OCD را دارید یا خیر؛ این می‌تواند مهم باشد که با یک درمانگر یا کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید، اگر احساس استرس می‌کنید یا با یک فکر یا رفتار خاص مواجه می‌شوید.‏ درمانگران بهتر از هر شخص دیگری یا خود شما از راه های تشخیص وسواس فکری با خبرند!

زندگی با اختلال وسواس فکری عملی چگونه است؟

‏زندگی با OCD یک تجربه متفاوت برای هر فرد است. ازآنجاکه این افکار و اجبارها می‌توانند باعث احساس خستگی شوند، می‌توانند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره شما داشته باشند. وسواس‌ها و اجبارها ممکن است بر موارد زیر در زندگی روزمره  شما تأثیر بگذارند:‏

• ‏روابط‏
• اعتمادبه‌نفس‏
• ‏زندگی اجتماعی‏
• ‏تحصیل‏
• ‏کار‏
• ‏وظایف عادی‏
• ‏خلق‌وخوی
• روتین روزانه

‏به‌عنوان‌مثال، کسی که در طول امتحان افکار وسواسی دارد، ممکن است احساس کند که نیاز به انجام یک عمل اجباری دارد. اگر رفتار اجباری برای تسکین افکار وسواسی‌اش  راه رفتن باشد، ممکن است از امتحان خارج شوند یا برای بقیه آن احساس اضطراب کنند.‏

‏برخی از افراد مبتلا به OCD خود را منزوی می‌کنند زیرا می‌ترسند دیگران متوجه رفتار غیرعادی آن‌ها شوند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است کسی از رفتن به رویدادهای اجتماعی اجتناب کند، زیرا آن‌ها از عمل اجباری که برای تسکین اضطراب خود در جامعه باید انجام دهند، می‌ترسند. ‏

‏افکاری که با OCD همراه هستند ممکن است بیش‌ازحد شرم‌آور یا ترسناک باشند تا در مورد آن صحبت کنند. این شرم، همراه با شرم سلامت روان، می‌تواند افراد دچار OCD را بیشتر منزوی کند.

عوامل ایجاد وسواس فکری؛ زمینه ی راه های تشخیص وسواس فکری

دلایل OCD هنوز مشخص نشده است. بسیاری از افراد مبتلا به وسواس تمایل ژنتیکی به آن دارند. اما عوامل محیطی و خلق‌وخوی شما نیز می‌توانند در این امر نقش داشته باشند. چند چیز نیز می‌تواند برای کمک کردن به ما برای راه های تشخیص وسواس فکری باشد، مانند:

• آسیب مغزی تروماتیک (TBI)
• یک عفونت باکتریایی یا ویروسی
• فشار روانی یا استرس

مطالعات نشان می‌دهد که این‌ها باعث OCD نمی‌شوند. در عوض، آن‌ها باعث ایجاد OCD در افرادی می‌شوند که قبلاً تمایل ژنتیکی به آن دارند. افراد دیگر بدون دلیل مشخص به OCD مبتلا می‌شوند.

باورهای مرتبط با ایجاد اختلال وسواس فکری

برخی از باورها به‌شدت با OCD مرتبط هستند و تصور می‌شود که در ایجاد آن یا تشدید علائم نقش دارند. اگر با OCD زندگی می‌کنید، ممکن است برخی از اشکال این باورها را در الگوهای فکری خود بشناسید. شناخت این باور ها یکی از راه های تشخیص وسواس فکری می‌باشد.

1- مسئولیت متورم: اعتقاد به اینکه می‌توانید پیامدهای منفی را ایجاد کنید یا از آن جلوگیری کنید که واقعاً تحت کنترل شما نیستند.

2- اهمیت بیش‌ازحد افکار: احساس اینکه فکر انجام کاری بد (مثل صدمه زدن به کسی) ازنظر اخلاقی با انجام آن کار یکسان است.

3- کنترل افکار: اعتقاد به اینکه کنترل کامل بر افکار خود لازم و ممکن است.

4- برآورد بیش‌ازحد تهدید: این باور که رویدادهای فاجعه‌بار بسیار محتمل هستند.

5- کمال‌گرایی: باور به اینکه ناقص بودن غیرقابل‌قبول است.

6- عدم تحمل، عدم قطعیت: نیاز شدید به دانستن اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد (یا دانستن اینکه هیچ اتفاق بدی نخواهد افتاد).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

زندگی با OCD همیشه آسان نیست. اما خبر خوب این است که راه های تشخیص وسواس فکری برای متخصصین این حوزه بسیار گسترده است و OCD قابل‌درمان است. بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری وضعیت خود را مدیریت می‌کنند و زندگی شاد و کاملی دارند.

در این مقاله از جوونه، در مورد راه های تشخیص وسواس فکری، اولین گام راه های تشخیص وسواس فکری، نشانه های وسواس فکری، عوامل ایجاد وسواس فکری به عنوان یکی از راه های تشخیص وسواس فکری و دیگر مسائل مرتبط با این اختلال صحبت شد.

اگر مشکوک هستید که شما یا یکی از عزیزانتان مبتلا به OCD هستید،به دنبال درمانگری باشید که در درمان وسواس فکری تخصص دارد. صحبت با یک متخصص اغلب اولین قدم در یادگیری مدیریت علائم OCD است. برای مطالعه بیشتر در مورد راه های تشخیص وسواس فکری عملی می توانید منابع زیر را مطالعه کنید:

1- منبع اول

2- منبع دوم

3- منبع سوم