اختلالات شخصیت

در این مطلب از جوونه قصد داریم به موضوع اختلالات شخصیت، دلایل شکل‌گیری آن‌ها و راه‌های درمان آن‌ها  بپردازیم.

اختلال شخصیت چیست؟

شخصیت طرز تفکر، احساس و رفتاری است که هر فرد را از سایر افراد متمایز می کند. شخصیت یک فرد معمولاً در طول زمان ثابت می ماند. در تعریف اختلال شخصیت آمده است که این نوع اختلال نوعی تفکر، احساس و رفتار است که این سه ویژگی را داشته باشد:

1. با انتظارات فرهنگ فرد منطبق نباشد
2. باعث ناراحتی و کاهش عملکرد فرد شود
3. و در طول زمان پایدار و باثبات باشد.

در حقیقت اختلال شخصیت نوعی اختلال روانی است که در آن فرد الگویی از رفتارها، افکار و احساسات ناسالم و نابهنجار را به گونه‌ای انعطاف‌ناپذیر و باثبات حفظ می‌کند. فرد مبتلا معمولا در درک صحیح موقعیت‌ها و افراد دیگر و برقراری ارتباط با آن‌ها ناتوان است. این وضعیت، مشکلات و محدودیت‌های بسیاری را در حیطه‌های مختلف میان‌فردی، تحصیلی و شغلی برای فرد ایجاد می‌کند.

در برخی از موارد، فرد ممکن است متوجه نباشد که مبتلا به یک اختلال شخصیت است. الگوهای فکری در این اختلالات به قدری در طول زندگی تکرار شده‌اند که فرد گمان می‌کند مشکلی وجود ندارد. معمولا اغلب افراد مبتلا به اختلالات شخصیت با این شکایت که دیگران برخورد درستی با آن‌ها ندارد و یا آن‌ها را درک نمی‌کنند، به درمانگر مراجعه می‌کنند.

اختلال شخصیت چه نشانه‌هایی دارد؟

اختلالات شخصیت معمولا از سنین نوجوانی و اوایل جوانی به بعد خود را نشان می‌دهند. نشانه‌های اختلال شخصیت به دو دسته تقسیم می‌شو‌ند:

نشانه‌های مربوط به هویت خود

این نوع نشانه‌ها شامل تصویر بی‌ثبات و ناپایدار از خود و همچنین وجود تناقض‌هایی میان ارزش‌ها، اهداف و ظاهر فرد است. فرد مبتلا به اختلال شخصیت ممکن است نتواند برای خود هدفی تعیین کند و یا بر یک ارزش یا عقیده پایبند بماند.

نشانه‌های بین‌فردی

نشانه‌های بین‌فردی اختلالات شخصیت شامل ناتوانی در همدلی، مشکل در شناخت مرزهای میان خود و دیگری و همچنین داشتن ارتباطی بی‌ثبات، سطحی و غیر مسئولانه با دیگران است.

باید این نکته را در نظر داشت که علائم این اختلالات، بسته به نوع اختلال شخصیت متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همه اختلالات شخصیت بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می‌گذارند. این علائم به طور بالقوه می تواند باعث درگیری های بزرگ با افراد دیگر شود و بر روابط، موقعیت های اجتماعی و اهداف زندگی تأثیر بگذارد.

انواع اختلالات شخصیت

اختلالات شخصیت بر اساس ویژگی ها و علائم رایج، در سه طبقه، دسته بندی می‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به یک اختلال شخصیت، علائم و نشانه های حداقل یک اختلال شخصیت دیگر را نیز دارند. باید توجه داشت که برای تشخیص یک اختلال، نیازی به داشتن همه علائم و نشانه‌های ذکر شده نیست.

اختلالات دسته اول

اختلالات این دسته، با رفتارهای عجیب و غریب و غیر عادی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلالات این دسته، معمولا در روابط خود دچار مشکل هستند زیرا رفتار آن‌ها عجیب و نامتناسب است.

اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید نسبت به دیگران و انگیزه‌های آن‌ها بدگمان هستند. این افراد احساس می‌کنند دیگران قصد آسیب زدن دارند به همین دلیل نمی‌توانند به کسی اعتماد کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید گاهی اوقات ممکن است به توهین‌های ادراک‌شده از طرف دیگران، واکنشی خصمانه و کینه‌توزانه نشان دهند. سوء ظن ناموجه و مکرر به همسر و یا شریک عاطفی خود در میان این افراد رایج است. از دید دیگران معمولا این افراد پرخاشگر و جدی به نظر می‌رسند.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید علاقه‌ای به برقراری روابط اجتماعی ندارند. این موضوع بسیار فراتر از یک درونگرایی ساده است. این افراد در اغلب اوقات تنهایی را به بودن در جمع ترجیح می‌دهند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولا در فهم نشانه‌های اجتماعی ضعیف هستند و از دید دیگران بسیار سرد و بی‌تفاوت به نظر می‌رسند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی با رفتاری عجیب و غیر عادی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، معمولا روابط نزدیک کمی دارند و ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی مضطرب شوند. گفتار، تفکر و ظاهر این افراد با دیگر افراد عادی جامعه متفاوت است.

اختلالات دسته دوم

اختلالات این دسته، با رفتارهای نمایشی، اغراق‌آمیز و هیجانی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلالات این دسته تمایل دارند یا احساسات بسیار شدیدی را تجربه کنند یا در رفتارهای بسیار تکانشی، نمایشی، بی بند و بار و یا قانون شکنانه شرکت کنند.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، قوانین را بطور مکرر زیر پا می‌گذارند. این افراد با قواعد و هنجارهای اجتماعی و عرفی سازگار نمی‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است بطور مکرر دروغ بگویند، دیگران را فریب بدهند یا رفتارهایی تکانشی انجام دهند بدون اینکه پشیمان شوند.

 

اختلال شخصیت مرزی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، رفتاری بی‌ثبات دارند. این افراد قادر به کنترل احساسات شدید خود نیستند و اغلب به صورتی تکانشی عمل می‌کنند. ممکن است بارها خودزنی و یا اقدام به خودکشی کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولا در زندگی خود احساس پوچی و ملال می‌کنند و به همین دلیل مدام خود را در موقعیت‌هایی پرخطر قرار می‌دهند و آسیب می‌بینند.

اختلال شخصیت نمایشی

افراد مبتلا به این اختلال دوست دارند همیشه در مرکز توجه باشند. آن‌ها ممکن است زمانی که در مرکز توجه نیستند ناراحت باشند، ممکن است از جذابیت‌های فیزیکی و جنسی خود برای جلب توجه استفاده کنند.  این افراد احساساتی را تجربه می‌کنندکه به سرعت در حال تغییر یا اغراق آمیز هستند. افراد مبتلا به اختلال نمایشی به سادگی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند به همین دلیل مانند افراد مبتلا به شخصیت مرزی، در معرض خطر سوء‌استفاده از سوی دیگران هستند.

اختلال شخصیت خودشیفته

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، خود را محور همه چیز در نظر می‌گیرند. این افراد خود را از دیگران برتر می‌دانند و احساس می‌کنند حق دارند هر طور که می‌خواهند با دیگران رفتار کنند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از دیگران سوء استفاده کنند. دلیل این ویژگی، ناتوانی این افراد در همدلی کردن با دیگران و فهمیدن رنج دیگران است.

اختلالات دسته سوم

ویژگی بارز اختلالات در این دسته، اضطراب بالا است. افراد مبتلا به این اختلالات ترس و اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند.

اختلال شخصیت اجتنابی

افراد مبتلا به این اختلال، در موقعیت‌های اجتماعی قرار نمی‌گیرند مگر اینکه به آن‌ها اطمینان داده شود که پذیرفته می‌شوند. این افراد از طرد شدن وحشت دارند و خود را ناکافی تلقی می‌کنند. پاسخ این افراد به اضطرابی که تجربه می‌کنند، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی است.

اختلال شخصیت وابسته

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ممکن است در تصمیم‌گیری های روزمره خود بدون کسب اطمینان از جانب دیگران، مشکل داشته باشند یا ممکن است به دلیل ترس از ناتوانی در مراقبت از خود در هنگام تنهایی احساس ناراحتی یا درماندگی کنند.

اختلال شخصیت وسواسی-جبری

ویژگی بارز این اختلال، تمرکز بیش از حد بر جزئیات است. این افراد بیش از حد به برنامه‌های خود پایبند هستند و ممکن است به شکلی افراطی وقت خود را صرف کار کردن کنند. افراد مبتلا به این اختلال معمولا در اصول اخلاقی و ارزش‌های خود انعطاف‌ناپذیر هستند. لازم به ذکر است که این اختلال هیچ ارتباطی با اختلال وسواس فکری-عملی ندارد.

 

دلایل شکل‌گیری اختلالات شخصیت

یافته‌های مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته اند نشان می‌دهند که ترکیبی از وراثت و تجربیات گذشته فرد خصوصا تجربیات دوران کودکی، در ایجاد اختلالات شخصیت موثر هستند. افرادی که در دوران کودکی، تجربیات ناخوشایند زیادی را پشت سر گذاشته‌اند، ممکن است الگوهای رفتاری، فکری و هیجانی مخربی را به عنوان واکنشی در برابر آسیبی که دیده‌اند، در پیش بگیرند.

محیط نا امن و نامطلوب خانواده در دوران کودکی عامل مهمی است که به شکل‌گیری اختلالات شخصیت منجر می‌شود. خانواده‌های آشفته و بی‌ثبات که در آن‌ها کودک یا مورد بدرفتاری و یا مورد غفلت قرار می‌گیرد، می‌تواند در این زمینه موثر باشند. اغلب مبتلایان به اختلالات شخصیت روابطی گرم، صمیمی و رضایت‌بخش را با والدین خود در دوران کودکی تجربه نکرده‌اند.

درمان اختلالات شخصیت

هدف از درمان اختلالات شخصیت، کاهش ناراحتی‌های فرد، کمک به او برای درک بهتر الگوهای شخصیتی خود و تغییر رفتارهای نامطلوب و ناسازگارانه فرد است. روش‌های درمانی گوناگونی مانند درمان شناختی-رفتاری، طرحواره درمانی و درمان روان‌پویشی برای این اختلالات موثر هستند.

اگر احساس می‌کنید الگوهای رفتاری، فکری و هیجانی شما ناسازگارانه بوده و به عملکرد شما در زندگی آسیب می‌زند و یا اگر دو یا چند نشانه از نشانه‌هایی که پیش‌تر ذکر شد را تجربه می‌کنید، می‌توانید از طریق برقراری ارتباط با تیم جوونه، فرم ارزیابی جوونه را پر کرده و از درمانگری که برای مسئله شما مناسب‌تر است، نوبت بگیرید.

 

 

 

 

 

منابع:

1. mayoclinic.org
2. verywellhealth.com