8ویژگی افراد با اختلال شخصیت دوری جو

آیا شما فردی هستید که از قرار گرفتن در معرض جمع، اضطراب زیادی رو تجربه میکنید و خودتون رو پایینتر از دیگران در نظر میگیرید؟ نگرانید که نکنه دیگران شما رو مسخره یا طرد بکنن؟ در عین اینکه واقعا دوست دارید که با دیگران باشید ولی دوست ندارید که زیاد دیگران بهتون نزدیک بشن چون نگرانید که پی به عیبهاتون ببرن و شما رو تحقیر کنن؟

اگه پاسختون به هر یک از این سوالها بله هست، پیشنهاد میکنیم با این مقاله از جوونه همراه باشید تا بیشتر درباره اختلال شخصیت دوری جو آشنا بشید.

اختلال شخصیت دوری جو چیست؟

افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت دوریجو هستن، خودشونو اشخاصی می‌دونن که فاقد مهارت اجتماعی‌ان و ویژگی‌های خوبی ندارند که باعث بشه دیگران بخوان باهاشون در ارتباط باشن. به عبارتی تعریفی که این افراد از خودشون دارند، اینجوریه.

اون‌ها بیش از اندازه کمرو و خجالتی‌اند و احساس بی‌کفایتی می‌کنند و در تعامل با دیگران انقدر احساس بی‌کفایتی و شرمشون زیاد هست که ترجیح میدن که در جمع‌ها حضور نداشته باشند و نخوان که با دیگران تعامل بکنند. در نتیجه تا جای ممکن از رویارویی‌های اجتماعی فاصله می‌گیرند و بیشتر تمایل دارند که انزوا در پیش بگیرند و تنها باشن.

این به معنی این نیست که افراد با اختلال شخصیت دوری جو از دیگران خوششون نمیاد یا واقعاً دوست ندارند که با اون‌ها تعامل بکنند؛ بلکه به این معنیه که علاقه دارن که با دیگران در ارتباط باشند ولی چون خودشونو نالایق و ناکافی می‌دونن و احساس شرم زیادی رو از این بابت تجربه می‌کنن، احساس می‌کنن که اگه در کنار دیگران قرار بگیرند، چیز ارزشمندی برای ارائه به اون‌ها ندارند یا دیگران دلیلی ندارند که بخوان با این افراد تعامل داشته باشند و از این بابت احساس حقارت زیادی رو تجربه می‌کنند.

علائم اختلال شخصیت دوری جو

برخی از نشانه ها در ابتدا مطرح شد. سایر علائم به شرح زیر میباشد:

افراد با اختلال شخصیت دوریجو علاقه دارند که سراغ مشاغلی برن که مجبور نشن تعامل زیادی با دیگران داشته باشند، مبادا که دیگران اونها رو مسخره بکنند یا قضاوتشون بکنن و ارزشمندیشون کمتر شه و حالشون بیشتر بد بشه.  افراد در اختلال شخصیت دوریجو تلاش می‌کنند از هر موقعیتی که احتمال میدن که احساس شرم رو تجربه بکنند، دوری بکنند. به همین دلیله که حضور اون‌ها در اجتماع کمرنگ‌تره. این افراد از محیط ساختار یافته و چهارچوب دار خوششون میاد و هر تغییری براشون بسیار نگران کنندس.

گاهی این افراد ممکنه برای اینکه از شرمشون خلاص بشن یا دستاوردی داشته باشند، معیارهای خیلی بالا و به طرز نامعقولی رو برای خودشون تعیین بکنند و تلاش بکنن که تو اون‌ها موفق بشن اما در عین حال از مواجه شدن با موقعیت‌هایی که ممکنه احساس کنند که محکوم به شکستن، دوری بکنند. در نتیجه انگار می‌خوان که تغییری بکنند ولی به خاطر ترسشون اونجا فریز شدن و موندن.

افرادی که اختلال شخصیت دوری جو دارند به شدت نسبت به طرد، تمسخر، مقایسه و قضاوت دیگران حساس هستن . در نتیجه گوش به زنگی زیادی دارند ازینکه مبادا دیگران چیزی بگن که منظور داشته باشند و بخوان اون‌ها رو مورد تمسخر قرار بدن و از قرار گرفتن در جایگاه‌ها، موقعیت‌ها یا ارتباط با اشخاصی که این احتمال وجود داره، به شدت دوری می‌کنند.

همچنین فرد مبتلا به اختلال شخصیت دوری جو ممکنه که بی‌غرضانه‌ترین اظهار نظر از سمت دیگران رو به صورت انتقاد برداشت بکنه و به شدت برخورد بدی با شخص انتقاد کننده داشته باشه.

افراد با اختلال شخصیت دوری جو فکر می‌کنند که پر از عیب و نقص هستند یا چیزی برای ارائه ندارند و ارزششون پایین‌تره در نتیجه فکر میکنن در برخورد با دیگری اگه کسی به اون‌ها نزدیک بشه یا باهاش تعامل بکنه می‌فهمه که اون نقص داره و طردش می‌کنه و دوباره تنها میشه و به حال خودش رها میشه یا اینکه مورد تمسخر واقع میشه و شرم زیادی رو تجربه می‌کنه.

طرحواره‌های مرتبط با اختلال شخصیت دوری جو

در افرادی که اختلال شخصیت دوری جو دارن، ممکنه که دو طرحواره خیلی پررنگ باشه:

طرحواره نقص و شرم

این افراد به دلیل سبک تربیتی و تجربه‌ای که از گذشته داشتند، ممکنه که اینطور فکر بکنند که چون نقصی دارند پس ارزشمند تلقی نمی‌شن و سزاوار این هستند که برخورد خوبی باهاشون نشه. به همین علت دچار طرحواره نقص و شرم هستن.

طرحواره رها شدگی

افراد دوری جو که طرحواره رهاشدگی رو دارن، نگران این هستند مبادا به خاطر نقصی که دارند، اگه دیگران بفهمند این نقص رو اون‌ها رو به حال خودشون رها بکنن و دوباره این اشخاص تنها بشن. پس مدام ترس از این دارند که نکنه تنها بشن یا کسی که وارد زندگیشون شده بخواد بره. در نتیجه سبک مکانیزم دفاعی که در پیش می‌گیرند ممکنه این باشه که خودشون رو در معرض موقعیت‌هایی که ممکنه ارتباطی شکل بگیره، قرار ندن و اجتناب بکنند تا مبادا بخوان حس طرد و تمسخر بعدش رو تجربه بکنند و اینطوری از خودشون دفاع می‌کنند.

ویژگی افراد با اختلال شخصیت دوری جو در ابعاد مختلف زندگی

در حیطه ارتباطات

همانطور که در بالا گفتیم افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت دوری جو هستن، ممکنه که نتونن ارتباط صمیمانه‌ای رو شکل بدن یا دوست صمیمی نداشته باشند. گوش به زنگشون به شدت بالاعه و نمی‌تونن شنونده خوبی باشند. به طور کلی انزوا و تنهایی براشون راحت‌تره.

در حیطه شغل و موقعیت‌های اجتماعی

افراد با اختلال شخصیت دوری جو به این صورت عمل می‌کنند که از برخورد مستقیم با افراد اجتناب می‌ورزند، تلاش می‌کنند که شغل‌هایی رو انتخاب بکنند که کار با سیستم و ابزار داره تا تعامل کمتری با اشخاص داشته باشند ولی در عین حال از ته دل مایلند که کاش می‌تونستن ارتباط با دیگران برقرار بکنند و احساس شرم و تحقیر رو تجربه نمی‌کردن.

در حیطه رابطه عاشقانه و ازدواج

برای اشخاص با اختلال شخصیت دوری جو درگیر شدن تو رابطه صمیمانه و عاشقانه تهدید جدی براشون به حساب میاد چون مدام ترس اینو دارند که وقتی نقایصشون برای شخص مقابل آشکار بشه مبادا شخص مقابل اون رو ترک بکنه یا مورد تمسخر قرار بده و حس شرم زیادی رو تجربه بکنه. پس مدام اضطراب مزمن و شدیدی رو تجربه می‌کنند و نمی‌تونن احساس لذت زیادی رو در زندگی داشته باشند.

تشخیص افتراقی

خوبه که به این مورد اشاره بکنیم که گاهی اوقات ممکنه که بعضی از والدین یا دیگران این اختلال شخصیت دوری جور رو با بعضی از موارد مشابه اشتباه بگیرن. در اینجا می‌خوایم به تفکیک علائم مشابه با اختلال شخصیت دوری جو بپردازیم:

اختلال شخصیت اسکیزوئید

ممکنه که افرادی که اختلال شخصیت اسکیزویید دارن، علائمی مشابه اختلال شخصیت دوریجو داشته باشن. به عنوان مثال شباهتشون در اینه که هر دو این افراد گوشه گیرند و تمایل به انزوا دارند. البته که تفاوت‌هایی هم وجود داره.

افرادی که اختلال شخصیت اسکیزوئید دارند واقعاً علاقه ندارند که با دیگران تعامل بکنند و از تنها بودنشون لذت می‌برند و به عبارتی این انزوا خودخواسته هست. اون‌ها ممکنه به سراغ مشاغلی برن که کمترین تعامل در ارتباط با دیگران داشته باشه یا اینکه بخوان یک ماه کامل در خونه بمونن و کسی رو نبینن.

ممکنه که طیف هیجانی خیلی محدودی رو تجربه بکنن. دیگران این اشخاص رو معمولاً سرد، خوددار، کناره‌گیر، انزوا طلب برداشت می‌کنن. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید هستند از احساس و افکار دیگران آگاه نیستند و معمولاً نسبت به اون‌ها بی‌تفاوتند.

در حالی که اشخاصی که اختلال شخصیت دوریجو دارند مایلند که با دیگران ارتباط برقرار بکنند ولی به واسطه شرم زیادی که تجربه می‌کنند و خودشونو بی‌ارزش می‌دونن به حالت انزوا میرن و دوست دارند که تنها باشند تا کمتر مورد تحقیر تمسخر و طرد قرار بگیرند. همچنین اونها مدام اینطور فکر میکنن که الان دیگران دربارش چی فکر میکنن و به همین واسطه اضطراب زیادی رو تجربه میکنن چون نگران نظر مردم هستن.

علائم مشابه در بلوغ

خیلی از والدین ممکنه از این گلایه داشته باشند که نوجوانشون مدام تو خونه هست، دوست داره که تنها باشه و با خودش خلوت بکنه، تو جمع خیلی نمیاد، دوست نداره که خیلی تو مهمونیا مشارکت داشته باشه و غیره و گاهاً نگران این قضیه میشن که نکنه فرزندشون مبتلا به اختلال شخصیت دوری جو باشه.

تشخیص افتراقی ای که در این مورد در نظر می‌گیریم اینه که افرادی که دوره بلوغ هستند این علائمی که از خودشون نشون میدن گذرا هستش و اینطور نیستش که کل زندگیشون و حتی در دوره جوانی و آخر عمر اینطور باشه که انزوا پیشه بکنن، تو جمع‌ها شرکت نکنن، به واسطه اینکه حس حقارت زیادی رو تجربه می‌کنن ارتباط نگیرن، دوست صمیمی نداشته باشن یا ارتباطاتشون خیلی خوب نباشه.

افرادی که تو نوجوانی گوشه گیر میشن صرفاً به واسطه بلوغ و شرایطی که دارن، هست و این دوره هم گذرا هست. گاهاً نوجوان‌ها دوستی‌های خیلی خوبی دارند و با دوستاشون ممکنه که تعامل داشته باشن. فقط دوست نداشته باشن تو جمع‌های خانوادگی یا افرادی که کمتر احساساتشونو میتونه درک بکنه حضور داشته باشند.

در دوره نوجوانی ممکنه که اتفاقاً افراد اینطور فکر بکنند که چون خودشونو مرکز توجه می‌دونن، بیشتر به خودشون برسن و از این نظر برای حرف مردم یا توجهشون اهمیت بیشتری قائل میشن. ممکنه که کمی نسبت به طرد یا تمسخر حساس باشند ولی این دوره گذرا و اگه دیگران به خوبی این شرایط درک بکنن و باهاشون همراه باشند، تا پایان عمر دوام نداره.

همپوشانی اختلال شخصیت دوری جو با سایر اختلال‌ها

افرادی که اختلال شخصیت دوری جو دارن، در یک پیوستاری قرار دارند که اون سر طیف اختلال اضطراب اجتماعی هست و سر دیگه طیف صفت شخصیت به هنجار کمرویی قرار داره. با توجه به نظریات گفته میشه که اختلال شخصیت دوری جو نوع شدیدتر اختلال اضطراب اجتماعی هست.

در اختلال اضطراب اجتماعی افراد از اینکه مورد توجه نگاه‌های مردم قرار بگیرند، اضطراب خیلی زیادی رو تجربه می‌کنند به طوری که منجر به نقص در عملکردشون میشه. در اختلال شخصیت دوری جو هم افراد نه اینکه از خود مردم بدشون بیاد یا مردم  اضطراب ایجاد بکنه براشون، بلکه نگران نگاه‌ها و طرز فکر این افراد هستند. این افراد حساسیت مفرط نسبت به طرد به علت تجربیات ریشه در کودکیشون دارند.

علت شکل گرفتن اختلال شخصیت دوری جو

مهم ترین علت در شکل گرفتن اختلال شخصیت دوری جو ریشه در کودکی افراد داره. وقتی که والدین نتونن دلبستگی ایمنی رو با کودکشون شکل بدن به نیازها و خواسته‌های اون به اندازه کافی توجه نکرده باشند، یا به اندازه کافی در دسترس نبوده باشند، منجر به شکل گیری این اختلال میشه.

همچنین اگه پذیرششون مشروط باشه، یعنی وقتی کودک یک سری رفتارها یا کارها رو انجام می‌داده، دوست داشتنی تلقی می‌شده و اگه اون کارها رو نمی‌کرده یا دستاوردی نداشته، دوست داشتنی نبوده و مورد طرد پدر مادر واقع می‌شده، می‌تونه منجر به شکل گرفتن اختلال شخصیت دوری جو بشه.

وقتی کودک هر کاری می‌کنه ولی نتونه توجه والدین رو به سمت خودش معطوف بکنه تا به نیازها و خواسته‌هاش توجه بکنه، اینطور برداشت می‌کنه که نکنه پس اون یه عیبی داره که نمی‌تونه توجه والد رو به سمت خودش جلب بکنه. در نتیجه اینجاست که زمینه برای شکل گرفتن طرحواره نقص و شرم می‌تونه فراهم بشه، به عزت نفس کودک ضربه  وارد بشه و اختلال شخصیت دوریجو شکل بگیره.

در این فرایند اون خودشو بی‌ارزش میدونه یا فکر میکنه اگه دستاوردی نداشته باشه، نمیتونه خودشو با ارزش تلقی بکنه، احساس میکنه که از بقیه پایین‌تره و دیگران ارزش بیشتری دارن و اونها رو تو اولویت قرار بده و این در ادامه فرایند زندگی همراهش باشه و دروناً احساس تحقیر، شرم و بی‌ارزشی زیادی رو تجربه بکنه.

در خانواده‌هایی که تحقیر، مقایسه زیاد باشه و قضاوت و سرزنش وجود داشته باشه و طوری باشه که والد امنیت کافی رو به فرزند نده و فرزند اینطور فکر بکنه که بقیه مدام قراره که اونو ببینند و حواسشون به اونه و کودک هر کاری که داره می‌کنه حواسش باید به اطرافش باشه، ممکنه که در ادامه زندگی امکان ابتلا به اختلال شخصیت دوری جو و اضطراب اجتماعی در اون افزایش پیدا بکنه.

راه‌های درمان اختلال شخصیت دوری جو

مراجعه به تراپیست

تراپیست به اشخاص مبتلا به اختلال شخصیت دوری کمک می‌کنه که منشا و ریشه اینکه این اختلال چگونه شکل گرفته یا چه عواملی منجر به شکل گرفتنش شده رو با کمک هم پیدا بکنند و برای درمانش اقدام بکنند. همچنین تراپیست کمک می‌کنه که عزت نفس فرد بتونه احیا بشه، یک رابطه ایمنی رو تجربه بکنه و در اون رابطه بتونه صمیمیت رو تجربه بکنه و خودافشایی‌هایی از خودش داشته باشه و در قبالش پذیرش بی قید و شرط دریافت بکنه.

در ادامه مسیر وقتی که میزان شرم و احساس حقارت فرد کاهش پیدا کرد و طرحواره‌هاش به نوعی درمان شد، راهکارهایی داده میشه تا شخص بتونه اضطرابشو مدیریت بکنه. مشارکت در گروه درمانی می‌تونه برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوریجو مفید واقع بشه چون حمایت دریافت می‌کنند، فرایند درمان تسهیل می‌شه و پذیرش از سمت گروه وجود داره و همچنین از روابط صمیمی هم می‌تونن برخوردار بشن.

استفاده از داروهای کاهش اضطراب یا افسردگی یاSSRI ها می‌تونه برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری جو در کنار فرایند روان درمانی مفید واقع بشه.

حذف روابط سمی

ممکنه که اشخاص با اختلال شخصیت دوری جو در ارتباط با افرادی قرار داشته باشن که مدام اون‌ها رو تحقیر، سرزنش، مسخره و قضاوت می‌کنند یا استثمارشون می‌کنن. بهتره که ارتباطشونو تا جایی که می‌تونن با این اشخاص قطع بکنن یا کمرنگ بکنن و به دنبال برخورداری از حمایت اجتماعی و برقراری رابطه با اشخاص سالم باشن.

حساسیت زدایی منظم

یکی از کارهایی که افراد برای درمان اختلال شخصیت دوری جو میتونن انجام بدن، اینه که میزان اضطرابشون در برخورد با موقعیت‌های اجتماعی رو درجه‌بندی بکنن و سپس کم کم شروع به قرارگرفتن در موقعیت‌هایی بکنن که کمترین میزان اضطراب رو  تجربه می‌کنن و در حین تجربه و قرار گرفتن تو موقعیت مدیتیشن و آرامسازی انجام بدن، همراه با اینکه به افکارشون نظاره‌گر باشند و اون‌ها رو بنویسند و تلاش بکنند که بر میزان اضطرابشون غلبه بکنن و اونو کم بکنن و موقعیت براشون عادی بشه.

یکی از مواردی که در این امر بسیار می‌تونه به اشخاص کمک بکنه، نوشتن هست. اون چیزی که قبل از قرار گرفتن در موقعیت تو ذهنشون می‌گذره رو بنویسن، سپس وقتی که تو موقعیت قرار میگیرند و تجربه‌اش می‌کنند رو مجدد بنویسن و باهم مقایسه کنن.

کارهایی که دیگران نیازه انجام بدن

اگه ما  چنین شخصی رو اطرافمون می‌شناسیم، بهتره که در تعامل با اون تا جایی که می‌تونیم کمتر مورد قضاوت، سرزنش، تحقیرو تمسخر قرار بدیم و نسبت به رفتارش و افکارش پذیرا باشیم.

تلاش کنیم که ارتباط صمیمانه ای باهاش داشته باشیم و این رو در نظر داشته باشیم که ممکنه که انقدر این شخص درگیر افکار خودش باشه که نتونه با ما همدلی کنه و ما رو درک بکنه. پس بهتره ما کمک کنیم که خودمونو بهش بشناسونیم و ازش انتظار زیادی نداشته باشیم. همچنین سعی کنیم خودافشایی داشته باشیم تا فکر نکنه که بقیه بی عیب و نقصن.

کلام آخر

ما در این مقاله از جوونه یاد گرفتیم که اشخاصی که اختلال شخصیت دوریجو دارند چه ویژگی‌هایی دارند، چطور این اختلالشون شکل گرفته، تشخیص افتراقی با سایر اختلال‌ها چیه و چه راه‌هایی برای درمان وجود داره.

برای اطلاعات بیشتر در این حوزه میتونید منابع زیر رو مطالعه کنید:

Avoidant Personality Disorder

Avoidant Personality Disorder