10 نشانه طرحواره ایثار در مادران
نویسنده: جوونه
تاریخ: 23 مرداد 1403
«فکر میکنم که اگه برای خودم وقت بذارم یا خودمو تو اولویت بذارم مادر بدی ام… خسته شدم از بس مسئولیتهای بقیه و بچم رو قبول کردم چون گاهی اونقدر زیادن که فرصت نمیکنم همه کارا رو انجام بدم و اونا فکر میکنن که وظیفه منه که واقعا انجامشون بدم… درحالی که من انتخاب کردم کمکشون کنم. از طرفی اون خستگی حاصل از کار زیاد بهم حس مفید بودن وخوب بودن میده…»
مشکلی که این مادر باهاش درگیره، طرحواره ایثار در مادران نام داره و شاید تو فرهنگ کنونی ما شیوع بسیار زیادی داشته باشه. اگه میخوایید بیشتر درباره طرحواره ایثار در مادران اطلاعات داشته باشید با این مقاله جوونه همراه باشید.
ایثار و طرحواره ایثار در مادران
در فرهنگ ما فداکاری و از خود گذشتگی امری مثبت تلقی میشه و جامعه دیگران رو به این سمت تشویق می‌کنه. اما اگه ایثار به حدی برسه که فرد نتونه گاهی اوقات خودش رو در اولویت قرار بده یا ارزش خودش رو صرفاً در خدمت رسانی به دیگران محدود کنه، اون وقت میشه گفت که در دام طرحواره ایثار افتاده.
یکی از اقشاری که ممکنه خیلی با طرحواره ایثار سر و کار داشته باشند مادران باشن. طرحواره ایثار در مادران ممکنه شامل افکار و رفتارهای در هم تنیده شده‌ای باشه که به آسونی قابل شناسایی نباشه؛ حتی گاهاً طرحواره ایثار در مادران مساوی با وظیفه اصلی مادران تلقی میشه و مردم ممکنه اینطور فکر بکنند که اگه مادری این ویژگی‌ها یا رفتارها رو از خودش نشون نده صلاحیت و شایستگی مادری نداره و انسانی خودخواه تلقی بشه.
در حالی که واقعاً این چنین نیست و فرد در دام طرحواره ایثار افتاده پس اگه افراد بتونن ویژگی‌های طرحواره ایثار در مادران رو تشخیص بدن و خود بانوان هم از این موارد آگاه باشند نه تنها کمک میشه بهشون که بتونن به فرزندشون بهتر برسن و در راه درست‌تر اونا رو تربیت بکنن، بلکه یاد می‌گیرند که به خودشونم توجه کافی داشته باشند و حال خودشونو بلد باشن خوب بکنن.
ویژگی های طرحواره ایثار در مادران چیست؟
در اینجا می‌خوایم به برخی از ویژگی های طرحواره ایثار در مادران اشاره بکنیم که خیلی بارزه. اگه چند تا از این ویژگی‌ها رو در خودتون دیدید می‌تونه به این منظور تلقی بشه که شما در دام طرحواره ایثار در مادران افتادید و بهتره که حتماً به تراپیست مراجعه بکنید. این علائم عبارتند از:
- از اینکه خودتون رو در اولویت بذارید احساس گناه و عذاب وجدان دارید و حالتون بد میشه
- اگه بخواید برای خودتون، همسرتون یا جمع دوستاتون وقت بذارید مثلاً دوتایی یا با دوستاتون بخواید برید بیرون، فکر و ذکرتون مدام مشغول فرزندتونه و بدون فرزندتون نمی‌تونید از بودن در لحظه حال لذت ببرید و خوش بگذرونید
- خوراکی یا غذاهای خوب و غیره رو برای دیگران و فرزندتون نگه می‌دارید و اون قسمت‌هایی از غذاهایی که خوب نیست یا مونده هست رو خودتون می‌خورید
- احساس میکنید که اگه به کارهایی که خودتون مایلید بپردازید یا تایمی برای خودتون بذارید، مادر خوبی نیستید
- یکی دیگه از نمودهای پنهان طرحواره ایثار در مادران اینه که خودتون رو هم ارزش با فرزندتون یا همسرتون یا بقیه نمی‌دونید به عبارتی خودتونو با اونها در یک سطح برابر نمی‌بینید. فرزندتون ارجحیت داره براتون. در حالی که باید به این نکته توجه بکنید که شما هم انسانید و یک جاهای حقوقی دارید و باید به خودتون هم توجه کافی داشته باشید.
- ممکنه نه تنها در ارتباط با فرزندتون، بلکه در ارتباط با دیگران هم کم و بیش این ویژگی‌ها رو از خودتون نشون بدید
- اگه نتونید خواسته‌ای از فرزندتونو برآورده بکنید، حتی اگه اون خواسته به ناحق هم باشه، عذاب وجدان می‌گیرید.
- نمی‌تونید در مقابل خواسته‌ها و فرزندتون نه بگید یا با قاطعیت باهاش رفتار بکنید
- بیش از اندازه دلسوز هستید
- مسئولیت پذیری افراطی دارید و ممکنه گاهاً اون قدری این مسئولیت پذیریتون افراطی باشه که اجازه ندید فرزندتون بر حسب شرایط رشدی و سنیش مسئولیت‌هایی رو متقبل بشه. در نتیجه ممکنه بچه‌های غیر مستقل یا ناز پرورده بار بیارید.
- اینطور فکر میکنید که فرزندتون ضعیفه و به حمایت و کمک شما نیاز داره و شما انتخاب کردید که بخواید بهش کمک بکنید، نه اینکه واقعاً و بر حسب شرایط واقعی اون بهتون نیاز داره.
تفاوت طرحواره ایثار در مادران و ایثار
در فرهنگ کشور ما اینطور جا افتاده که از خود گذشتگی چیز خوبیه و اگه مادر این ویژگی رو نداشته باشه شاید خودخواه، سنگدل و … هست. در حالی که هر چیزی حدی داره؛ در عین اینکه یه جاهایی با رضایت خاطر مادر می‌تونه از خود گذشتگی و ایثار داشته باشه ولی در کنارش باید یه جاهای قاطعیت داشته باشه، بلد باشه خودشو تو اولویت بزاره، حق خودشو بگیره، برای خودش و اوقات فراغت خودش بخواد وقت بذاره، در حد استاندارد مسئولیت قبول بکنه و.. . به نظر شما معنای واقعی ایثار چیه؟
معنای واقعی ایثار این هستش که مادر کاری رو انجام بده ولی هیچ چشم داشتی در قبالش نداشته باشه. در حالی که ممکنه خیلی از مادران و افراد ایثار رو جور دیگه تعبیر بکنند که در زیر بهش اشاره می‌کنیم:
گاهی اوقات ایثار با طرحواره ایثار ممکنه اشتباه گرفته بشه. افرادی که در دام طرحواره ایثار در مادران افتادن، این طرز فکر در اونها عجین شده که خوب بودن مادر منوط به اینه که در حق دیگری و فرزند یا همسر ایثار کنه و برای خودش اولویت نذاره و اتفاقاً ممکنه که از این امر هم خرسند باشه.
به عبارتی اگه از خود گذشتگی رو بخواهیم ازش بگیریم، انگار حالش با خودش بد میشه و با پوچی مواجه میشه. ما می‌دونیم که این طرز فکر درست نیست. فرد باید بلد باشه در عین اینکه حالش با خودش خوبه و به پوچی نمی‌رسه و برای خودش اولویت میزاره، کاری رو در حق دیگران، اگه دوست داشت، می‌تونه انجام بده با رضایت خاطر و در قبالش انتظار جبران نداشته باشه. یا به عبارتی چشم داشتی در قبالش نداشته باشه که بخواد فرد یه روزی براش جبران بکنه.
همچنین ممکنه بعضی از مادران این طرز فکر رو داشته باشند که ما به بچه می‌رسیم، توجه می‌کنیم، از جوونی خودمون می‌زنیم تا اگه یه روزی در آینده مشکلی داشتیم، فرزندمون عصای دستمون باشه. این طرز فکر نه تنها غلطه و ایثار نیست بلکه آسیب‌های پیاپی هم به دنبال داره. علاوه بر اینکه یک نوع باج‌گیری محسوب میشه.
ممکنه که بار و فشار زیادی به فرزند متحمل بشه و منجر به شکل گرفتن طرحواره نقص و شرم بشه چون فرزند ممکنه اینطور فکر کنه که انگار دینی به گردنشه و اگه شرایطشو نداشته باشه یا انتخاب خودش چیز دیگه‌ای باشه و نخواد زندگی نزیسته پدر مادر رو محقق کنه، پس فرزند بدیه. والدین هم ممکنه که توجه به خودشون رو فراموش کنند و از مسیر لذت نبرن و مراقب خودشون نباشند.
علت شکل گرفتن طرحواره ایثار در مادران
می‌خواهیم به طور خلاصه به برخی از این علت‌های شکل گرفتن طرحواره ایثار در مادران اشاره بکنیم:
فرهنگ در شکل‌گیری طرحواره ایثار در مادران
یکی از عواملی که می‌تونه بسیار نقش داشته باشه، فرهنگ هست. افراد به واسطه جو فرهنگی و الگوهایی که مشاهده می‌کنند، می‌تونن یک سری افکار رو به طور ناخودآگاه در خودشون نهادینه بکنند و فکر بکنند که اینطور سبک تربیتی و مادر بودن درسته. در حالی که واقعاً ممکنه اینطوری نباشه و فرهنگ چیز غلطی رو نمایش داده باشه و قرار هم نیست که همه در یک چارچوب و به صورت یک نوع استاندارد بخوان الگوی مادری رو از خودشون نشون بدن.
تجربه سبک تربیتی خود
خیلی از افراد ممکنه اینطور فکر بکنند که چون مادرشون اینطور اونها رو تربیت کرده، اونها هم باید این طریق رو پیش بگیرند و مادر خوبی باشن. همچنین ممکنه که عکس این مورد هم وجود داشته باشه یعنی مادر نتونسته به وظایف تربیتش درست عمل بکنه و حالا که فرصتی برای والد بودن خودشون پیش اومده، اونها از اینور بوم بیفتند. یعنی اونقدر مادر بهشون نرسیده و توجه نکرده، بیان به طور افراطی مسئولیت پذیری داشته باشند و به بچه‌شون خیلی برسن و دچار طرحواره ایثار در مادران بشن.
کودک والد
یکی از مواردی که می‌تونه در شکل گرفتن طرحواره ایثار در مادر نقش داشته باشه، کودکیه که به طور والد بزرگ میشه؛ یعنی چی؟ یعنی فرد از کودکی نقش والد رو به عهده داشته. این مورد برای بچه‌های اول در خانواده یا خانواده‌هایی که تعداد فرزند توشون خیلی زیاده و یکی از بچه‌ها مسئول مراقبت از سایر بچه‌ها رو به عهده داره، ممکنه پیش بیاد.
یعنی کودک در عین اینکه خودش کودکه و به اندازه کافی بزرگ نشده ولی ازش انتظار میره که مراقب خواهر یا برادر کوچکترش باشه. و اگه گاها رفتارهای متناسب سنش داشته باشه، دعواش میکنن که تو بچه بزرگ‌تری و باید عاقلانه تر رفتار بکنی.
خانواده‌هایی که به اندازه خوب و کافی والدگری نکردند
گاهی اوقات ممکنه که والدین خودشون اونقدر مشکل داشته باشند که اصلاً نظارت و محبت به اندازه کافی در خانواده جریان نداشته باشه و توجه کافی به بچه نکنند. اون موقع هست که کودک علاوه بر اینکه باید توجه بکنه که به نیازهای خودشم برسه، بلکه حواسش بیشتر به والدینش باشه و از اونها مراقبت و نگهداری بکنه تا بقای اونها و خودش حفظ بشه.
حتی گاهی اوقات ممکنه که از نیازهای خودش بزنه تا مراقبت از والدین رو به نحو احسن انجام بده، چون کودک اینطور فکر می‌کنه که اگه به اندازه کافی از والدین مراقبت نکنه، پس بچه خوبی نیست. این در بزرگسالی می‌تونه ادامه داشته باشه منجر به شکل گرفتن طرحواره ایثار در مادران بشه.
پیامدهای طرحواره ایثار در مادران
اگه برای درمان این طرحواره اقدام نکنید ممکنه که با این پیامدها در دراز مدت دست و پنجه نرم کنید:
- کاهش عزت نفس
- بیماری روان تنی
- فرسوده شدن
- ضعف در سیستم ایمنی
- انقباض در عضلات
- افزایش اضطراب به ویژه اضطراب فراگیر
- سردرد
- بدن درد
- کمک نگرفتن از بقیه هنگام نیاز به کمک به دلیل عذاب وجدان گرفتن از اینکه بار مضافی بر روی دیگران ایجاد میکنید
درمان طرحواره ایثار در مادران
مراجعه به تراپیست
قدم اول برای درمان مراجعه به تراپیست هست. تراپیست به شما کمک می‌کنه ضمن اینکه علائم رو بتونید در خودتون تشخیص بدید با کمک هم به سمت درمان این طرحواره ایثار در مادران گام بردارید و علاوه بر اینکه سبک فرزندپروری درستی داشته باشید، برای خودتون هم وقت بذارید و حالتون با خودتون خوب باشه. رویکردهای طرحواره درمانی و درمان شناختی رفتاری می‌تونه در راستای درمان طرحواره ایثار در مادران موثر واقع بشه. شما میتونید خطاهای شناختیتون رو بشناسید و مرز بین واقعیت و فکرتون رو بتونید تشخیص بدید.
خودشناسی
یکی دیگه از راه‌هایی که می‌تونه بهتون کمک بکنه اینه که خودتونو بیشتر بشناسید. هرچی بیشتر برای خودتون وقت بذارید و کشف بکنید که چی دوست دارید؟ چی دوست ندارید؟ و فکر کنید که معنای زندگیتون چیه؟ در راستای کم کردن طرحواره ایثار در مادران سریعتر حرکت میکنید.
کار بر روی عزت نفس
یکی از موارد که به شدت در فرایند تراپی طرحواره ایثار در مادران می‌تونه بهش پرداخته بشه اینه که روی عزت نفستون بخواید کار بکنی. افرادی که دچار طرحواره نقص و شرم هستند نمی‌تونن خودشونو همونطور که هستند قبول بکنن. در فرایند تراپی مادرها یاد می‌گیرند که همون طور که هستند، ارزشمند هستند. نیاز نیست حتماً وقتی ارزشمند باشند و وقتی حالشون خوب باشه که به دیگری بها میدن یا نیازهای اونها رو در اولویت می‌ذارند
تقویت مهارت‌های فردی
برای درمان طرحواره ایثار در مادران نیازه که به مرور علاوه بر مواردی که ذکر شد بعضی از مهارت‌ها رو در خودتون پرورش بدید. مثل پذیرش بی‌قید و شرط، نه گفتن، باج ندادن به دیگران و موارد این چنینی یا حتی حد و مرز برای خودتون مشخص کنید و از دیگران با قاطعیت بخواهید که بهش احترام بذارند.
دوری از روابط سمی
یکی از مواردی که منجر به تقویت طرحواره ایثار در مادران میشه اینه که افراد ارتباط خودشون رو با آدم‌هایی که سمی هستند حفظ بکنند و آدم‌های سمی هم چون از این ویژگی افراد با طرحواره ایثار اطلاع دارند، مدام ازشون خواسته‌هایی رو دارند و این افراد هم چون نمی‌تونن نه بگن از خواسته‌هاشون پیروی می‌کنند.
افرادی که خودشیفته هستند مایل به بهره کشی از دیگرانند. باید افراد در دام طرحواره ایثار در مادران تلاش بکنند تا جایی که می‌تونن ارتباطشونو با افراد خودشیفته یا روابط مسموم قطع بکنند و از این افراد دوری بکنند و باج ندن. همچنین باید یاد بگیرن که اگه کودکشون مظلوم نمایی کرد یا تلاش کرد در اونها عذاب وجدان ایجاد بکنه، بدونه که این عذاب وجدان الکیه و باج نده.
کلام آخر
ما در این مقاله از جوونه یاد گرفتیم که طرحواره ایثار در در مادران چیه و تفاوت ایثار و طرحواره ایثار در مادران چیه و چه راه‌هایی برای درمانش وجود داره، علت شکل گرفتنش چیه و اگه درمان نشه می‌تونه چه پیامدهایی در دراز مدت داشته باشه.
برای اطلاعات بیشتر درباره طرحواره ایثار میتونید منبع زیر رو مطالعه کنید:
بلوار میرداماد، خیابان شاه نظری، کوچه ابن سینا، پلاک ۲، فضای کار اشتراکی ماجرا
