اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود

«شاید برای خیلی از شماها این پرسش پیش اومده که از کجا باید درمانگر مناسبتونو انتخاب کنید؟ اصلاً از کجا بفهمید درمانگر مناسب شما هست یا خیر؟ اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود چقدر هست؟ آیا تخصص و رویکرد مشاور می‌تونه در روند بهبود تاثیر بذاره؟ چه معیارهایی در انتخاب درمانگر مهم هستند؟»

اگه این سوال‌ها ذهن شما رو هم مشغول کرده بهتره که با این مقاله از جوونه همراه باشید چون می‌خوایم در رابطه با اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود در فرایند مشاوره صحبت بکنیم.

چرا انتخاب درمانگر مناسب مهمه؟ (اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود چقدر هست؟)

برخی از دلایل اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود عبارتند از:

آنجایی که ما نزد مشاور یا روانشناس از زخم‌ها و دردهامون می‌گیم و نقاط آسیب پذیرمون رو نمایان می‌کنیم و یک جورهایی انگار بی‌دفاع می‌شیم پس اینکه آیا اون فرد صلاحیت اینو داره که پذیرا حرفامون باشه و در روند ترمیم به ما کمک بکنه، خیلی مهمه.

اگه درمانگر مناسبی را انتخاب نکنیم که تجربه و تخصص کافی نداشته باشه، اخلاقیات و اصول حرفه‌ای رو رعایت نکنه یا رویکرد مناسب مسئله ما رو بلد نباشه، نه تنها می‌تونه زخم ما رو تشدید کنه بلکه فرایند التیام رو هم طولانی‌تر می‌کنه و حتی منجر به این میشه که فرد دیگه از هرچی روانشناس و مشاوره حالش به هم بخوره و تجربه منفی داشته باشه.

پس اینکه ما حرفمون رو پیش کی باز بکنیم و درمانگر مناسبی رو انتخاب بکنیم اهمیت بسزایی داره.

درمانگر مناسب چه ویژگی‌هایی داره و چطور بفهمیم درمانگر مناسب رو انتخاب کردیم؟

در اینجا به اختصار به برخی از ویژگی های درمانگر مناسب اشاره میکنیم. بهتره که شما هم برای انتخاب درمانگر مناسب به این ویژگی‌ها توجه بکنید

رعایت حد و مرز

یکی از نکات بسیار اساسی در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود اینه که تراپیست بلد باشه حد و مرز مناسب رو رعایت بکنه. نیازه که یه تراپیست علاوه بر اینکه رابطه حسنه با مراجع شکل میده، توی ارتباط حد و مرز هم بذاره و این به صلاح مشاور و مراجع هست و طبق اصول اخلاقیه.

مثلاً مشاور نباید شمارشو به مراجع بده، نباید همدیگرو خارج از اتاق درمان ملاقات بکنند و فقط رابطه‌شون مشاور- مراجع محوری باشه و نقش‌های دیگه نداشته باشند. مثلاً مراجع درعین حال منشی هم نباشه . چون رابطه مشاور- مراجع محور اینطور اقتضا می‌کنه که نقش‌های دیگه قاطیش نباشه.

در نظر گرفتن ساختار فرهنگی

بهتره افراد پیش مشاوری مراجعه بکنند که از نظر عقیده، بافت فرهنگی و موارد دیگه شبیه اونا باشه یا تو بافت اونا زندگی کرده باشه و از شرایطشون اطلاع داشته باشه. در این صورت همدلی افزایش پیدا می‌کنه و مراجع احساس درک شدن بیشتری داره. همچنین سرعت درمان هم تسهیل پیدا میکنه.

گاهی ممکنه جنسیت مراجع و نوع مشکلش در انتخاب درمانگر مناسب نقش داشته باشه و این یکی از نکات خیلی ریزیه که در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود باید بهش اشاره بشه. به عنوان مثال اگه دختری رابطه‌اش با پدر یا مردها خوب نیست بهتره که برای حل مسئله‌اش سراغ درمانگر مرد بره و درمانگر مرد بهتر می‌تونه تو این زمینه بهش کمک بکنه.

رازداری

اولین و مهم‌ترین اصل در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود، رازداری مشاوره. مشاور باید رازدار باشه و مسئله و اسم مراجع رو نزد کسی بازگو نکنه یا پروندش رو در اختیار هر کسی قرار نده. البته در اصل رازداری استثناهایی هم وجود داره مثل وقتی که مراجع خطر آسیب رسوندن به خود یا دیگری رو داره یا مراجع قانونی و دادگاه اطلاعاتی رو از مشاور بخوان.

تخصص و تجربه کافی

گاهی اوقات افراد میگن که چون مشاور بهشون راه حل نداده، فکر می‌کنند که مشاورشون مشاور خوبی نیست یا چون مشاور اون‌ها رو نزد فرد دیگه‌ای ارجاع داده فکر می‌کنند که مشاورشون صلاحیت لازم رو نداشته و به درد نمی‌خورده. همچنین شاهد این هستیم که بعضی اوقات مراجع گلایه از این داره که مشاور مطابق پیش فرض ذهنی مراجع پیش نرفته و مسیر جلسه مطابق پیش فرض ذهنی مراجع نبوده و در نتیجه مراجع فکر می‌کنه که مشاور صلاحیت لازم رو نداره.

باید به این نکته توجه بکنیم که این مثال‌هایی که زدیم لزوماً به این معنی نیستش که مشاور و درمانگر صلاحیت کافی رو نداره بلکه نشان از تجربه و تخصص کافی می‌تونه باشه. به عنوان مثال اگه درمانگری قرار باشه هر طیف و هر قشر از افراد با هر مسئله‌ای رو قبول بکنه اتفاقا برخلاف اصول حرفه‌ایش داره قدم برمی‌داره.

گاهی ممکنه که مراجع چیزی رو دوست نداشته باشه ولی درمانگر چون می‌دونه برای مراجع اون درسته ازش می‌خواد یا هلش میده که اون رو انجام بده و به اون سمت بره. این اتفاقاً کار درستیه و نشون از این میده که درمانگر صلاحیت داره. اگه قرار باشه هر چیزی که مراجع بگه درمانگر تبعیت تام بکنه و بله قربانگو باشه یعنی فاتحه ارتباط درمانی خونده است و نه تنها منجر به حل مشکل و رشد مراجع نمی‌شه بلکه آسیب‌های جدیدی هم به مراجع وارد می‌کنه.

مشاور علاوه بر این موارد، باید دوره‌های کارورزی گذرونده باشه یا سوپروایزری داشته باشه و در رویکرد یا رویکردهای مد نظرش تخصص کافی رو کسب کرده باشه.

اصیل بودن درمانگر

یکی از نکاتی که خوبه در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود بهش توجه بشه اصالت درمانگر هست. به این معنی که درمانگر خودش باشه و خودش مسئله حل نشده و باز نداشته باشه و با زخم‌هاش وارد اتاق درمان نشه یا حتی اگه آگاهه که تو اون حیطه زخمی داره، یا حل کنه زخمشو یا اگه مراجعی با اون مسئله میاد اون رو ارجاع بده به درمانگر مناسب.

درمانگر نباید نقاب همه چی دان بزنه، باید قابل اعتماد باشه و گاهاً حتی خودش از خودافشایی‌هایی رو بروز بده تا مراجع بتونه اعتمادش جلب بشه، با درمانگر احساس راحتی بکنه و مراجع هم خود اصیلش رو نشون بده. اینکه مشاور بتونه خودش رو به روز نگه داره در حیطه روانشناسی اهمیت بسیار زیادی داره.

نیازه که مشاور حتماً در حیطه مسئله مراجع، تجربه داشته باشه. به عنوان مثال اگه تا حالا کیس زوج در شرف طلاق ندیده و تجربه نداره نباید چنین مراجعی رو قبول کنه و مطابق اصول حرفه‌ای باید به مشاور با تجربه‌تر در این زمینه ارجاعش بده. پس برخلاف باور عموم مشاوران هر نوع مراجعی با هر نوع مسئله رو نمی‌تونن ببینند و هر مشاور یک سری محدودیت‌هایی داره.

پذیرش بی قید و شرط و دید قضاوتی نداشتن

یکی دیگه از موارد در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود اینه که درمانگر مناسب و خوب به هیچ عنوان قضاوت نمی‌کنه و دید قضاوتی نداره یا ارزش‌های خودشو به واسطه اینکه قدرت داره به مراجع تحمیل نمی‌کنه. مثلاً اگه مراجع کاری انجام داده، اونو دعوا یا سرزنش و تحقیرش نمی‌کنه که چرا این کارو انجام داده بلکه با دید بدون قضاوت در راستای حل مشکل مراجع گام برمی‌داره.

رابطه حسنه و داینامیک خوب

اونچه که در اهمیت انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود باید لحاظ بشه اینه که فارغ از تجربه و تخصص، مشاور چقدر بلده رابطه خوبی با مراجعش برقرار بکنه. در اکثر اوقات ممکنه صرفاً به دلیل اینکه مشاور مهارت لازم رو نداره که یک رابطه خوبی رو ایجاد کنه که مراجع حس امنیت و اعتماد رو بتونه از مشاور دریافت بکنه و با نگاه تقریباً برابر با هم گفتگو کنند، تخصص و تجربه مشاور بی‌اثر میشه و به مراجع احساس خوبی دست نمی‌ده و نمی‌تونن رابطه‌ای درمانی رو ادامه بدن.

مشاور نباید زرد باشه

فرق بین تراپیست و مشاور حرفه‌ای با سایر افراد در اینه که فرد تراپیست، دانش کافی و آکادمیک تو حیطه روان رو داره و در نتیجه حرف‌های زرد رو ازش نمی‌شنویم. علت استقبال مردم از روانشناسی زرد اینه که صرفاً انگیزه کاذب میده و حال افراد رو برای مدت کوتاهی خوب می‌کنه بدون اینکه مسئله اساسی حل شده باشه. گاهی مشاور ممکنه فرد رو در ابهام بزاره، حال مراجع بد بشه در انتهای جلسه یا مشاور راه حل نده و اینها بخشی از فرایند درمانه؛ در حالی که در روانشناسی زرد دوستی خاله خرسه است‌.

همدلی

مشاور باید همگام با مراجع پیش بره و بهش اجازه کشف بده نه اینکه جلوتر از اون حرکت بکنه. انگار دو نفر با هم و در کنار هم دارند مسیری رو طی می‌کنند. اگه مشاور جلوتر باشه، مراجع احساس می‌کنه درک نمی‌شه، مشاور همدلی نمی‌کنه، خوب گوش نمی‌ده بهش و صرفاً می‌خواهد حرفشو بزنه تا زمان مشاوره تموم شه. اونچه که اهمیت داره در اینجا اینه که اگه مشاور اصیل نباشه و مسائلشو با خودش حل نکرده باشه نمی‌تونه به مراجع خوب گوش بده و زخم‌های خودش حین صحبت مراجع بالا میاد. در نتیجه این مورد می‌تونه توی همدلی به شدت تاثیر داشته باشه.

رویکردهایی که مشاور در روند درمانی می‌تونه ازش استفاده بکنه

در اینجا می‌خواهیم به طور خیلی خلاصه با بعضی از این رویکردها که بیشتر رواج دارند آشناتون بکنیم. مشاور بهتره بر اساس رویکردی که در اون تخصص داره، مسیر جلسه درمانی رو پیش ببره تا به نتیجه موثر برسه.

روانکاوی: در رویکرد روانکاوی نقش مشاور پررنگ‌تره و هدف در رویکرد روانکاوی اینه که با کندوکاو گذشته دنبال حل مسئله مراجع باشیم و تلاش میشه سطح ناهشیار به هوشیار آورده بشه.

رفتاری: در رویکرد رفتاری تلاش بر اینه که الگوی رفتاری جدید سازنده ساخته بشه و جاشو به الگوهای رفتاری ناسازنده بده

شناختی- رفتاری: تلاش بر اینه که خطاهای شناختی مراجع کاهش پیدا کنه و بر روی الگوها و باورهای شناختی تمرکز می‌شه و تلاش بر اصلاح اون هست.

طرحواره درمانی: طرحواره مثل قابی هست که افراد دنیا رو با اون می‌بینند. در رویکرد طرحواره درمانی کمک میشه که افراد بتونن این قابو بشناسند و از  چنگ قاب و عینک رها بشن.

مراجع محور یا شخص محور: در رویکرد شخص محور درمانگر نقشش آموزنده نیست درمانگر به شدت و خوب گوش میده و کمک می‌کنه به فهم اینکه چی داره می‌گذره برای مراجع و چه اتفاقاتی براش داره رخ میده. در اینجا نقش مراجع خیلی پررنگ‌تره.

کلام آخر

ما در این مقاله از جوونه در رابطه با این صحبت کردیم که چرا انتخاب درمانگر مناسب در روند بهبود مهمه و ویژگی درمانگر مناسب چیه و در آخر به برخی از رویکردهایی که در فرایند روان درمانی مورد استفاده قرار می‌گیره پرداختیم

برای مطالعه بیشتر درباره این موضوع میتونید منابع زیر رو مطالعه کنید:

Finding the right therapist

The importance of finding a good therapist – and why it’s so difficult