طرحواره رهاشدگی

نویسنده: جوونه

تاریخ: 5 آذر 1402

«خسته شدم از بس که به افراد وابسته می‌شم . می‌دونم که در نهایت من تنها و بی کس می‌مونم. همیشه عاشق کسایی میشم که تعهدی تو رابطه با من ندارند. فکر میکنم که هیچکس خواهان رابطه پایدار با من نیست. وقتی که افراد مهم زندگیم از من دور میشن به شدت مأیوس می‌شم و حالم بد میشه از این بابت و همش نگرانم مبادا افرادی که دوستشون دارم منو ترک بکنن یا براشون یه اتفاقی پیش میاد و بمیرن و من از اونا جدا بشم.

خیلی هم پیش اومده که افرادی که نزدیک منن پیش بینی ناپذیر باشن. یعنی با من خوبن مهربونن ولی لحظه‌ی بعد منو به حال خودم رها می‌کنن. احساس می‌کنم که مشکل از من چرا همش اینطور آدما میان سراغ من؟»

اگه شما هم بعضی از این ویژگی‌ها رو در خودتون می‌بینید و فکر می‌کنید که برای شما هم این مسائل پیش اومده، پس با این مقاله از جوونه همراه باشید چون می‌خواهیم درباره طرحواره رهاشدگی صحبت بکنیم.

طرحواره رهاشدگی چیست؟

طرحواره رهاشدگی یا طرحواره طردشدگی و بی‌ثباتی در افرادی دیده میشه که مدام انتظار دارند افراد نزدیکشونو از دست بدن. فکرشون اینه که بالاخره یه روزی اون فرد یا بیمار میشه یا می‌میره یا به خاطر یکی دیگه اون‌ها رو طرد می‌کنه و این‌ها به حال خودشون رها میشن. ممکنه که توی رابطه اینطور فکر بکنند که نکنه فرد مقابل طردم بکنه و بره. یا نکنه به واسطه اتفاقی که بینمون پیش میاد یا برای اون پیش میاد، تنها بشم.

پس به طور کلی یه عقیده بنیادینی که خیلی در این افراد پررنگه اینه که اگه با کسی رابطه صمیمانه هم داشته باشند، در نهایت یه اتفاقی می‌افته که به تنها شدنشون ختم می‌شه. ترس از صمیمیت توشون به شدت پررنگه. از طرفی یه رفتار دیگه‌ بارز در ارتباطاتشون اینه که وقتی احساس بکنن که فرد مقابل می‌خواد بره، برای اینکه با ترس از تنهایی و طرد شدنشون مواجه نشن، شروع می‌کنن به باج دادن و از خودشون گذشتن و خیلی پیگیر شدن. وقتی فرد مقابل با این رفتاراش برمی‌گرده، همچنان حالشون بده. حالا چرا حالشون همچنان بد هستش؟

دو چیز که ذهنشون رو دراین مواقع درگیر می‌کنه اینه که:

چرا انقدر نیاز دارن به شخص مقابل و احساس می‌کنند که بدون اون شخص انسان‌ بدبختی‌اند؟
چرا اون فرد رفت یا می‌خواست بره و منو تنها بزاره؟

در نتیجه این افکار، هم نسبت به خودشون و هم نسبت به دیگری خشمگین می‌شن. به عبارتی این افراد تلاش می‌کنند که فرد مقابل رو نگه دارند ولی همزمان حالشون از این بد میشه که چرا انقدر اضطراب دارن و درگیرن و ضعیفن.

فردی که طرحواره رهاشدگی داره حس می‌کنه که آدما دیر یا زود طردش می‌کنن. سپس رفتاراش رو بر اساس این پیش فرضی که داره، طوری ترتیب میده که منجر به این میشه که آدما ازش فرار بکنن. در این موقعیت فرد چون درگیر اضطراب و ناراحتیه، باج میده و رفتارهایی رو می‌کنه که آدما طردش نکنن ولی در نهایت منجر به این میشه که افراد طردش کنن.

برای آشنایی بیشتر با طرحواره ها میتونید مقاله «انواع طرحواره ها» رو مطالعه کنید.

نشانه‌های طرحواره رهاشدگی

این نشانه ها عبارتند از:

فرد از صمیمی شدن با دیگران می‌ترسه و صمیمیت براش اضطراب آوره
وقتی که با فردی در ارتباطه و کسی رو داره، مدام نگران این هستش که نکنه از دستش بده یا اون ولش کنه
مدام نگران این هستش که فرد مقابل الان داره چیکار می‌کنه، مبادا براش یه اتفاقی پیش بیاد و غیره
می‌ترسه که افرادی که دوسشون داره، بمیرن و اضطراب می‌گیره (مدام توی ذهنش برای خودش سناریو می‌سازه. سناریویی که رایجه اینه که سناریوی فوت یا از دست دادن این‌ اشخاص رو توی ذهنشون متصور می‌شه)
اغراق کردن و فاجعه سازی در ذهنش بسیار براش رخ میده. (به عبارتی از کاه، کوه می‌سازه)
وقتی وارد رابطه میشه به شدت مالکیت طلب و حسود میشه و خودش با رفتارهای خودش منجر به این میشه که رابطه رو خراب بکنه
وابسته به فرد دیگه میشه، در نتیجه جدایی و کات ممکنه که براشون سخت باشه و حس بکنن که اگه از اون فرد جدا بشن می‌میرند. بسیار انحصار طلبن و تلاش می‌کنن که افراد مختلف رو کنترل بکنند
مقایسه تو ذهنشون بسیار رخ میده.( مثلا وقتی فرد مقابلشون به کسی توجه بکنه یا دوستشون با کس دیگه دوست بش،ه مدام این مقایسه رو می‌کنن که اون چی داره که من ندارم و اون داره جای منو می‌گیره)

ریشه‌ها و علل شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی

یکی از عوامل بسیار مهمی که می‌تونه در شکل گرفتن رهاشدگی نقش داشته باشه دلبستگی و اضطراب جدایی هستش. وقتی شما در کودکی رابطه ایمنی رو با مادرتون تجربه نکرده باشید و دلبستگی ایمنی در شما شکل نگرفته باشه و اضطراب جدایی رو تجربه کرده باشید، ممکنه که عینکی که به چشمتون می‌زنید، طرحواره رهاشدگی رو در شما شکل بده.

همچنین اگه در طول دوران زندگی تجربه تروما، خیانت و موارد مشابه این داشتید، میتونه در شکل گیری این طرحواره نقش داشته باشه.

از برهه ۸ ماهگی تا دو، سه سالگی اضطراب جدایی امر طبیعی هستش وکودک به والد دل بستش می‌چسبه و در نبود اون، اضطراب رو متحمل میشه که بهش میگن اضطراب جدایی. اما اگه تو این برهه اتفاق ناگواری رخ بده یا اینکه خارج از این برهه کودک واکنش‌های ناسازگاری نشون بده، می‌تونیم بگیم که فرد دلبستگی ایمنی رو نداره ومیتونه درشکل گیری طرحواره رهاشدگی این قضیه نقش پررنگی داشته باشه.

به عنوان مثال اگه تو این برهه زمانی والد فوت بکنه، طلاق رخ بده و موارد این چنینی و بچه فضایی رو تجربه می‌کنه که نا امنه، یا حتی گاهاً پدر و مادر وقتی که هر دو سر کار میرن و تایم کیفی و کمی کمی رو با کودک سپری می‌کنند، ممکنه کودک اینطور برداشت بکنه که دوست داشتنی نیست و اون والد اون رو رها کرده و اینطوری طرحواره رهاشدگی درون اون شکل بگیره. سایر عوامل عبارتند از:

اگه والد بی‌ثبات، دمدمی مزاج، وسواسی، افسرده ، الکلی و معتاد باشه و به بچه و واکنش‌هاش خوب رسیدگی نکنه و کودک ندونه که باید چطور بر حسب موقعیت با والدش رفتار بکنه ممکنه که این طرحواره در اون شکل بگیره.
اگه بین خود والدین تنش زیاد باشه و بچه وسط میدون جنگ بزرگ بشه و خودش رو مقصر دعوا بدونه، در نتیجه این وضعیت می‌تونه توی شکل گرفتن طرحواره نقش داشته باشه.
مادر اگه مدت زیادی تو بیمارستان بستری بوده یا برای مدت زمان زیادی از کودک دور بوده باشه، ممکنه که طرحواره رهاشدگی در کودک فعال بشه.
اگه کودک تحت سرپرستی دایه یا پرستاری بزرگ شده یا در سن نوزادی به موسسات شبانه روزی مراکز نگهداری اطفال سپرده شده باشه هم منجر به شکلگیری طرحواره طرد شدگی میشه.
کودک بعد از یک دوره جلب توجه والدین به طور اساسی مورد غفلت و بی‌توجهیشون قرار بگیره که این می‌تونه به واسطه تولد برادر یا خواهر کوچیک و ازدواج مجدد یکی از والدین باشه و توجه والدو نسبت به خودش از دست بده.
از نظر ژنتیکی و عوامل شخصیتی برخی از کودکان ممکنه حساس تر باشن و اتفاق‌های مختلف بیشتر بر روی اونها اثر بکنه.
والدین این طرحواره رو دارن و بر اساس اون، طوری با کودک رفتار می‌کنند که در کودک هم طرحواره رهاشدگی ایجاد شه.

نشانه‌های طرحواره رهاشدگی در رابطه

برخی از نشانه های طرحواره رهاشدگی عبارتنداز:

شریک شما به دلیل درگیری عاطفی با فرد دیگه حاضر نیست زیر بار رابطه متعهدانه دیرپا با شما بره.
شریکتون همیشه در دسترس نیست به ویژه زمانی که می‌خواید تایمی رو با همدیگه بگذرونید.
شریکتون بیشتر خودش رو سرگرم کار می‌کنه و محل کارش خیلی دوره یا اعتیاد به کار داره.
همسرتون از نظر عاطفی فرد بی‌ثباتیه مثلاً معتاد یا افسرده هست یا شغل ثابتی نداره.
شریک شما تنوع طلبه و دوست داره تو رابطه‌هاش آزاد باشه
مدام نگران این هستید که از دستش بدید و میخوایید اون رو کنترل کنید تا پیش خودتون نگهش دارید.
روی رفتارش با بقیه بویژه سایر زن ها حساس هستید و مدام خودتون رو با اون خانم ها مقایسه میکنید و حسادت میورزید.
ترس از صمیمیت دارید و اگه فرد خوبی پیدا بشه مایل نیستید باهاش ارتباط برقرار کنید.

سبک های مقابله ای طرحواره رهاشدگی

در انواع طرحواره ها، 3 سبک مقابله ای ناسالم وجود داره. در طرحواره رهاشدگی این سه سبک به صورت زیر نمود پیدا میکنن:

سبک تسلیم: فرد اینطور فکر می‌کنه که من رها می‌شم و طرد میشم، پس میره سراغ افرادی که اون رو رها میکنن و اجازه میده دیگران اینطور باهاش رفتار کنن.

سبک اجتناب: فرد چون می‌دونه که قراره طرد و رها بشه، اصلاً سمت ارتباطی نمیره. اون وارد رابطه نمی‌شه از ترس اینکه نکنه تنها بمونه. علی رغم اجتناب، از تنهایی هم رنج می‌بره در نتیجه سراغ خود آرامبخش‌های منفک شده میره یعنی اعتیاد و غیره.

سبک جبران افراطی: ممکنه که سه رفتار رو در پیش بگیره:

1- فرد خودش بقیه رو طرد می‌کنه یعنی پیش دستی می‌کنه و همون حمله است. چون اینکه خودش، دیگران رو طرد کنه براش درد کمتری داره تا از جانب دیگران طرد بشه.

2- ممکنه که چند تا رابطه ایجاد بکنه که اگه یه فرد اونو طرد کرد کسی باشه که تنها نمونه.

3- چسبندگی خیلی زیاد و سلطه‌گری و کنترلگری داره تا مبادا فرد مقابل طردکنه و بسیار شکاکه.

راهکارهای درمانی طرحواره رهاشدگی

مراجعه به تراپیست

یکی از کارهایی که می‌تونه در درمان طرحواره رهاشدگی کمک بکنه، مراجعه به تراپیسته. تراپیست کمک می‌کنه که علت شکل‌گیری طرحواره رو کشف کنید. بعد به سراغ راه حل‌هایی در جهت رفع اون برید. تراپیست کمک می‌کنه که بتونید رهاشدگی دوره کودکی‌تونو ببینید و درک کنید و احساس‌های مربوط به اون رو بازنگری کنید. حساسیت‌هاتون، از دست دادن افراد نزدیک تون، ترس از تنهایی و نیاز به آویزون شدن و وابستگی تون رو بشناسید، الگوهای تکراری رو شناسایی بکنید و بتونید از اون‌ها رها بشید.

جوونه، پلتفرمی برای ارتقای سلامت روان و بهبود حال درونی آدماست. ما با گروهی از درمانگران متخصص و همدل، انواع مختلفی از خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی رو ارائه می‌کنیم و برای حال خوب همراهانمون تلاش می‌کنیم.

حذف افراد سمی و ارتباط با این افراد

تفرادی که طرحواره طردشدگی دارن، معمولاً سراغ انسان‌هایی میرن که بی‌ثباتن، بی‌تعهدند، تنوع طلبند و معمولاً با این افراد وارد رابطه میشن چون براشون جذابیت دارند؛ پس تا جای ممکن باید ارتباط با این افراد را قطع بکنن.

آشنایی با خطاهای شناختی

افراد دارای طرحواره رهاشدگی معمولاً چند تا خطای شناختی واضح دارند:

خطای ذهن خوانی: یعنی اگه فلانی این کارو کرد پس منظورش این بود به طور غیر مستقیم و غیره.

خطای فاجعه سازی: همه حوادث آینده دور و نزدیک رو در بدترین حالت و غیر قابل تحمل تصور می‌کنه.

خطای مسئولیت پذیری افراطی: فرد مسئولیت زیادی رو تو رابطه برای خودش ترتیب میده تا فرد مقابل رو نگه داره و بار زیادی رو خودش متحمل میشه در حالی که انتظار داره بالاخره فرد مقابل اونو ترک نکنه.

پیشگویی منفی: پیشگویی کردن حوادث آینده در بدترین حالت منفی، بدون اینکه دلیل منطقی ای وجود داشته باشه.

وقتی فرد اینها رو بشناسه میدونه که غیر واقعیه و میتونه مچ خودش رو بگیره.