ترومای دوران کودکی

قطعاً همه‌ی ما از دوران کودکی تجربیات و خاطرات زیادی را با خود تا اینجای زندگی آورده ایم. خاطرات تلخ و شیرینی که آنها را تجربه کردیم و فردی که اکنون هستیم را ساخته اند. در این مقاله از جوونه قصد داریم با هم به یکی از موضوعات ریشه‌ای در روان‌شناسی یعنی ترومای دوران کودکی بیشتر بپردازیم و از انواع ترومای کودکی و روش‌های درمان و اثرات ترومای دوران کودکی صحبت کنیم. با ادامه مقاله همراه باشید!

تروما به‌طورکلی به چه معناست؟

در ابتدای بحث بهتر است با هم درباره‌ی مفهوم تروما بخوانیم و بعد از آشنایی با این موضوع در دنیای روان‌شناسی نگاه دقیق‌تری به ترومای دوران کودکی داشته باشیم. می‌توان تروما را این‌گونه تعریف کرد که وقتی شما تروما را تجربه می‌کنید شبیه این احساس است که زیر پاهای شما به ناگهان خالی می‌شود و وضعیت باثبات شما را به یک وضعیت بی‌ثبات و بدون تعادل تغییر می‌دهد.

تروما یک رویداد یا مجموعه‌ای از رویدادها است که به معنای واقعی کلمه دنیای ما را وارونه می‌کند. تروما می‌تواند مغز ما را سرگردان کند، در تقلا برای پردازش جهان و درک اینکه ما کی هستیم، کجا هستیم، چگونه به آنجا رسیده‌ایم و چگونه با آنچه اتفاق افتاده کنار بیاییم. در واقع، تروما ممکن است بر توانایی مغز برای مقابله غلبه کند و منجر به تعدادی پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت روانی، فیزیولوژیکی و عاطفی شود.

ترومای دوران کودکی چیست؟

ترومای دوران کودکی که به‌عنوان ترومای رشد نیز شناخته می‌شود، هر تجربه مهمی است که بر توانایی کودک برای عملکرد و مقابله غلبه می‌کند. تروما معمولاً شامل شرایطی می‌شود که به‌شدت تهدیدکننده تلقی می‌شوند؛ از نظر جسمی، عاطفی یا هر دو. اما آنچه برای شما آسیب‌زا است ممکن است برای شخص دیگری نباشد و بالعکس.

ترومای دوران کودکی یک تشخیص رسمی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا، ویرایش پنجم (DSM-5) نیست. در عوض، به‌عنوان یک عامل احتمالی کمک‌کننده برای چندین بیماری روانی، از جمله اختلالات اضطرابی و خلقی، ذکر شده است. به همین دلیل، فهرست رسمی از علل یا علائم تروما وجود ندارد. آنچه ممکن است یک کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد ممکن است تأثیر یکسانی بر کودک دیگری نداشته باشد.

انواع ترومای کودکی شامل چه مواردی است؟

به‌طورکلی، تجربیات آسیب‌زا برای کودک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سو استفاده‌کردن به‌صورت:

• فیزیکی
• عاطفی
• جنسی

بی‌توجهی به کودک و نیازهایش:

• فیزیکی
• عاطفی
• مالی

ترومای پزشکی:

• بیماری‌های مزمن
• بستری‌شدن در بیمارستان
• روش‌های پزشکی
• حمل‌ونقل اضطراری
• تصادفات
• سایر تجربیات شامل درد یا آسیب

چالش‌های خانه و خانواده:

• طلاق سخت
• بیماری روانی خانواده
• قرارگرفتن در معرض خشونت خانگی و خشونت شریک صمیمی
• اختلال مصرف مواد در خانواده
• بستگان زندانی
• ازدست‌دادن یک عزیز، ناگهانی یا پیش‌بینی‌شده

ناملایمات محیطی و تأثیرات اجتماعی:

• بلایای طبیعی (شاهد، تجربه یا ازدست‌دادن عزیزان خود)
• بی‌خانمانی
• فقر و سایر چالش‌های اقتصادی
• نژادپرستی
• قلدری
• اعمال خشونت‌آمیز، از جمله جنایات ناشی از نفرت و تروریسم
• تبعیض

برای اینکه بتوانیم متوجه وجود ترومای دوران کودکی خود یا در دوره‌ی رشدی کودکمان باشیم بهتر است با نشانه‌های ترومای دوران کودکی آشنا باشیم در ادامه قصد دارم تا شما را با این علائم و نشانه‌ها آشنا کنم.

علائم ترومای دوران کودکی چیست؟

مانند بزرگسالان، کودکان نیز ممکن است در نتیجه تروما دچار PTSD یا آسیب پس از سانحه و سایر شرایط سلامت روان شوند. طبق تحقیقات منتشر شده در منبع معتبر ۲۰۱۹، تروما می‌تواند احتمال ابتلای کودک به یک بیماری روانی را دوبرابر کند. بااین‌حال، علائم ترومای دوران کودکی اغلب پیچیده است و سن نقش مهمی ایفا می‌کند؛ کودکان پیش‌دبستانی فرصت‌های مشابهی برای ابراز وجودشان در دوران راهنمایی ندارند.

علائم مربوط به گروه های سنی مختلف ترومای دوران کودکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

علائم تروما در کودکان پیش‌دبستانی

• گریه و فریاد زیاد
• تأخیر در رشد مهارت های زبانی
• پرخاشگری
• هوشیاری بیش از حد
• کابوس‌های مکرر
• ازدست‌دادن اشتها
• نوسانات وزن
• دلبستگی یا اضطراب جدایی از مراقبان بزرگسال
• اجتناب از برخی بزرگسالان
• اجرای نمایشی وضعیت تروما در حین بازی
• علائم فیزیکی مانند سردرد و شکم‌درد
• بیش‌فعالی
• بی‌قراری
• اختلال در مهارت‌های اجتماعی
• تغییرات ناگهانی در رفتار

علائم تروما در بچه های ابتدایی

• مشکل در خوابیدن
• کابوس‌ها
• تغییر در تمرکز و عملکرد مدرسه
• ترس
• اضطراب
• ابراز گناه یا شرمندگی
• مدام در مورد این رویداد صحبت می‌کند
• تغییرات ناگهانی در رفتار

علائم تروما در بچه های راهنمایی و دبیرستان

• مصرف مواد مخدر
• رفتارهای خودآزاری
• اختلالات اشتها
• فعالیت جنسی خطرناک
• تکانشگری
• فوران خشم
• رفتارهایی که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد
• افسردگی و اضطراب
• کناره‌گیری اجتماعی که به میزان معمولی نیست

علائم ترومای دوران کودکی هم در کودکان و هم در بزرگسالان می‌تواند از نظر شدت متفاوت باشد. این به عوامل حفاظتی، منابع و همچنین خود رویداد بستگی دارد. حتی زمانی که اثرات ترومای دوران کودکی برای شما مشهود نیست، صحبت با یک متخصص سلامت روان می‌تواند به پردازش احساسات حل نشده کمک کند.

به‌عنوان یک مکانیسم مقابله، ممکن است شما به طور کامل از تأثیر آسیب‌های دوران کودکی بر زندگی خودآگاه نباشید. در هر مورد، علائم تروما را می‌توان مدیریت کرد و بهبودی امکان‌پذیر است.

چگونه به کودکی که دچار تروما شده است کمک کنیم؟

اگرچه تروما می‌تواند پیچیده باشد، اما راه کمک به کودک لزومی ندارد که پیچیده باشد. منابع متعددی برای کمک به شما و فرزندتان در دسترس است، از کمک حرفه‌ای با یک درمانگر آگاه از درمان تروما گرفته تا کتاب‌های خودیاری. کسب اطلاعات در مورد آسیب‌های دوران کودکی یک منبع عالی برای شروع و کمک‌گرفتن است.

برای موارد تروما، جستجوی کمک حرفه‌ای از یک درمانگر آگاه تروما بهترین راه است. درمان مبتنی بر تروما یک رویکرد جامع است که بر ایمنی در پرداختن به تروما با اطمینان از اینکه شرکت‌کننده در انتخاب‌ها و درمان‌های خود توانمند است، تأکید می‌کند.

راه های درمان ترومای کودکی که می‌تواند به کودکان در بهبودی پس از تروما کمک کند عبارت‌اند از:

بازی‌درمانی کودکان

در بازی‌درمانی کودکان، به‌ویژه کودکان کوچک‌تر، آن ها از طریق بازی یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند. بازی‌درمانی می‌تواند به کودکان در بیان و پردازش احساسات مربوط به تروما در قالبی ایمن کمک کند.

خانواده‌درمانی

خانواده‌درمانی. مشارکت خانواده والدین برای کمک به کودک برای بهبودی از یک تجربه آسیب‌زا حیاتی است. خانواده‌درمانی به کودکان کمک می‌کند تا راه‌های جدیدی را برای مقابله با علائم تروما بیاموزند. همچنین روابط یا وابستگی‌ها را تقویت می‌کند که در بهبود آسیب‌های روحی ضروری است.

هنر یا موسیقی‌درمانی و سایر مداخلات بیانی

هنر یا موسیقی‌درمانی و سایر مداخلات بیانی می‌تواند نتایج سلامت روان را برای بزرگسالان بهبود بخشد. چنین مداخلاتی می‌تواند به‌ویژه هنگامی که به‌عنوان گزینه‌های درمان تکمیلی استفاده می‌شود مفید باشد.

کتاب‌درمانی

کتاب‌درمانی که به‌عنوان داستان‌سرایی درمانی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند منبعی عالی برای والدین و کودکان باشد. کتاب‌های خودیاری وجود دارد که می‌تواند به والدین در حمایت از فرزندشان که آسیب‌های روحی را تجربه کرده است کمک کند. چنین کتاب‌هایی برای راهنمایی و امید دادن به کودکان و خانواده‌هایی که آسیب‌های روحی را تجربه کرده‌اند نوشته شده است.

بهتر است این را بدانیم که در موضوع و بحث ترومای دوران کودکی و در پی یک حادثه آسیب‌زا، هدف، تضمین و برقراری مجدد ایمنی، برای فرزند شما است. این روند بهبودی می‌تواند با سازگاری و ارائه نیازهای عاطفی و فیزیکی کودک شما آغاز شود، زیرا ساختار و فضایی را برای آنها فراهم می‌کند تا خود را ابراز کنند.

والدین می‌توانند با مشارکت‌دادن جامعه خود برای حمایت بیشتر به کودکان کمک کنند: با اعضای خانواده یا عزیزان مورداعتماد خود تماس بگیرید و برنامه‌هایی را برای ایمن نگه‌داشتن فرزندتان به اشتراک بگذارید. زمانی که نیاز به استراحت دارید، با جلب حمایت جامعه خود، مراقبت از خود را تمرین کنید. این امر به‌ویژه در صورتی مهم است که شما ترومای حل نشده‌ای داشته باشید که می‌تواند توسط تجربه کودک شما ایجاد شود.

از فرزند خود در مدرسه آنها حمایت کنید. تروما می‌تواند از طرق مختلف بر کودکان در محیط مدرسه تأثیر بگذارد. خدمات پشتیبانی مدرسه که هم نیازهای عاطفی و هم نیازهای آموزشی را برطرف می‌کند، مهم و اغلب موردنیاز است. در ادامه اما می‌خواهیم با هم به این موضوع بپردازیم که ترومای دوران کودکی چه تأثیری می‌تواند در بزرگسالی هر فرد داشته باشد؟

اثرات ترومای دوران کودکی بر بزرگسالان

هنگامی که ما در معرض تروما یا تجارب نامطلوب دوران کودکی قرار می‌گیریم، واکنش‌های فیزیکی و عاطفی ناشی از این رویداد می‌تواند در بدن و ذهن باقی بماند، تأثیرات مخربی که بر جنبه‌های مختلف زندگی بزرگسالی تا زمانی که مشخص شوند، پردازش شوند، بهبود یابند و سپس آزاد شوند.

این زمانی اتفاق می‌افتد که ما احساسات خود را در لحظه پردازش و احساس نمی‌کنیم. همان‌طور که یک زخم فیزیکی وقتی‌که به وجود می‌آید، باید درمان شروع شود و در روند درمان باید پوسته‌پوسته شود تا التیام یابد، آسیب‌های عاطفی نیز باید برایشان چنین وضعیتی را متصور شویم تا فضایی برای درمان‌شدن داشته باشند.

سالم‌ترین راه برای درمان ترومای کودکی این است که عواطف خود را بشناسیم و فضایی را برای آن‌ها در نظر بگیریم این است که آن‌ها را در لحظه احساس کنیم و بفهمیم که این حادثه شخصاً ما را تعریف نمی‌کند؛ بلکه درک این موضوع که بیشتر در مورد شخص آسیب‌دیده می‌گوید. همچنین مفید است که آنچه را که رخ‌داده است به‌عنوان یک تخطی و اشتباه برای خود ببینیم و هر معنای منفی را از آن جدا کنیم و آن را رها کنیم.

مشکل ترومای دوران کودکی این است که پردازش تجارب نامطلوب دوران کودکی به روش‌های سالم آن‌طور که تجربه شده‌اند، همیشه آسان نیست. این به این دلیل است که در دوران کودکی، اغلب به ما گفته می‌شود که قوی بمانیم، گریه نکنیم یا به کسی نشان ندهیم که به شما صدمه می‌زند، اجازه ندهیم چیزی ما را آزار دهد و از آن بالاتر باشیم.

این شرطی‌سازی اغلب توسط والدین، مراقبان و معلمانی که نمی‌خواهند کودکان را در موقعیت‌های دردناک ببینند، ارائه می‌شود. هر چقدر هم که این نیت خوب به نظر می‌رسد، در واقع می‌تواند آسیب بیشتری به همراه داشته باشد تا مفید، زیرا احساسات کودک را در لحظه نادیده می‌گیرند و به او می‌آموزد که احساسات خود را در درون خود نگه دارد و از ابراز یا پردازش آنها خودداری کند.

روش‌های درمان ترومای کودکی؛ چگونه ترومای دوران کودکی را درمان کنیم؟

انواع مختلفی از مداخلات درمانی مبتنی بر شواهد وجود دارد که در بهبود آسیب‌های دوران کودکی مؤثر است. بهترین شکل درمان واقعاً به خود فرد، ماهیت تروما، ارتباط آن‌ها با درمانگر، وسعت تروما و نحوه بروز علائم در بزرگسالی بستگی دارد.

هر درمانگر رویکرد و جهت‌گیری نظری متفاوتی دارد، بنابراین بهتر است درمانگری را پیدا کنید که در کار با تروما، به‌ویژه نوع تروما، تجربه داشته باشد و اطمینان حاصل کنید که با این فرد احساس راحتی و امنیت می‌کنید و رابطه خوبی ایجاد می‌کنید. همچنین به جستجوی درمانگری که همدل، حساس و مهربان باشد کمک می‌کند.

هنگامی که آسیب‌های دوران کودکی به رشد عزت‌نفس منفی و الگوهای فکری کمک می‌کند، مداخلاتی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند به بازنویسی روایت و به چالش کشیدن این افکار منفی و همچنین منبع آنها کمک کند.

موارد شدید تروما که با علائم آسیب پس از سانحه یا PTSD ظاهر می‌شوند ممکن است از حساسیت‌زدایی حرکت چشم و درمان پردازش مجدد (EMDR) بهره‌مند شوند. اشکال زیادی از درمان وجود دارد که برای التیام زخم‌های آسیب‌های دوران کودکی مفید است

در ادامه‌ی این مقاله از جوونه قصد داریم نگاه کوتاهی به مهم‌ترین و مفیدترین تکنیک‌ها برای درمان ترومای کودکی بیندازیم.

مهم‌ترین و مفیدترین تکنیک‌ها برای درمان ترومای کودکی

1- با تمرین تکنیک‌های تمرکز حواس مانند تمرینات تنفسی، اسکن بدن، تنظیم تمام احساسات فیزیکی و تجسم حضور پیدا کنید.

2- انعکاس رویداد تروماتیک یا تجارب نامطلوب دوران کودکی

3- احساس و مشاهده احساسات و عواطف فیزیکی مرتبط با رویداد آسیب‌زا

4- اجازه‌دادن به آنچه پیش می‌آید، خواه غم و اندوه، خشم و غیره باشد و این احساسات را به روش‌های سالم بیان کنید. گریه کنید، به بالش مشت بزنید، فریاد بزنید، بنویسید و غیره. حتی ممکن است بخواهید نامه‌ای بنویسید و احساسات خود را در مورد رویدادی که اتفاق افتاده بنویسید؛ ولی برای کسی ارسال نکنید فقط بیان کنید.

5- بررسی اینکه این حادثه چگونه واکنش فیزیکی یا عاطفی شما را برانگیخت و دلیلش چه بود؟

6- یک‌بار دیگر با هوشیاری خود را بررسی کنید و احساسات خود ببینید، احساسات خود را بپذیرید و نسبت به خودتان مهربانی نشان دهید. آن جنبه از خود را در آغوش بگیرید و نسبت به خودتان محبت کنید.

7- پیوستن احساسات به هر احساس فیزیکی که در لحظه تجربه می‌کنید. اگر در تعریف احساسات خود مشکل دارید، فهرست‌کردن آنها می‌تواند کمک کند.

8- تجزیه‌وتحلیل اینکه چگونه احساسات و عواطف گذشته در ایجاد الگوهای فکری منفی یا باورهای خود محدودکننده نقش داشته‌اند

9- تجربیات، احساسات و آموخته‌های خود را به اشتراک بگذارید. می‌توانید این کار را با یک دوست یا درمانگر مورداعتماد انجام دهید یا در یک مجله بنویسید

10- رهاسازی احساسات و رویدادهای پردازش شده شما می‌توانید این کار را به روش‌های مختلف انجام دهید. برخی ترجیح می‌دهند احساسات و آسیب‌هایی را که از بدنشان خارج می‌شود تجسم کنند، برخی ممکن است بخواهند با خیال راحت نامه یا دفترچه‌ای را که برای بیان احساسات خود نوشته‌اند بسوزانند، و برخی دیگر ممکن است بخواهند چیزی را در آسمان یا اقیانوس رها کنند که نشان‌دهنده آسیبی است که منتشر می‌شود.

کلام آخر

درحالی‌که گاهی اوقات تشخیص دقیق ترومای دوران کودکی و بهبود آن دشوار است، اما می‌توان در بزرگسالی از هر گونه ترومای ماندگار دوران کودکی عبور کرد. اگر با هر یک از علائم یا نشانه‌های ترومای حل‌نشده دوران کودکی طنین‌انداز می‌شوید، از یک درمانگر مجاز و قابل‌اعتماد برای کمک به درمان و رهایی از ترومای دوران کودکی خود کمک بگیرید.

زمانی که با انسدادهای احساسات فروخورده روبرو شوید و از آن عبور کنید، بهبودی و روزهای روشن‌تری در پیش است. شما می‌توانید با مراجعه به قسمت مشاوره آنلاین جوونه و آشنایی با خدمات تیم حرفه‌ای جوونه اولین قدم را برای بهبود عملکرد خود در زندگی روزمره‌ی خود بردارید و مطمئن باشید تیم جوونه در این راه همراه شما قدم بر می‌دارد و کنارتان است.

همچنین جوونه با ارئه انواع تست های روانشناسی و برگزاری دوره های توسعه فردی و شناخت خود در راستای بهبود سلامت روان مراجعان و همراهان خود تلاش می کند.

همچنین برای مطالعه بیشتر در مورد تروما در دوران کودکی به منابع زیر مراجعه کنید (منابع به زبان انگلیسی هستند):

What Is Trauma? | Psychology Today

Signs of Childhood Trauma: How to Identify in Children and Adults (psychcentral.com)

Signs of Trauma in Children: What You Need to Know (psychcentral.com)

Healing Childhood Traumas: How to Start Thriving | HealthNews