طرحواره در کار

آیا تا به حال فکر کردین که ممکنه کدوم کار، کار مورد علاقه ما باشه و چطور میشه که ما کار مد نظرمونو انتخاب می‌کنیم؟

ممکنه این جملاتو از دیگران شنیده باشیم که انگیزه‌شون برای خوندن یه رشته یا شاغل شدن توی اون رشته به خاطر اینه که پرستیژ داره یا به واسطه اون، توجه می‌خوان دریافت بکنن یا این دیالوگ‌ها را شنیده باشیم که یکی میگه: «اصلاً من خوشم نمیاد کسی بهم دستور بده، نقد محترمانه کنه یا ایراد بگیره از کارم. به خاطر همینه که سمت فلان کار نمیرم» یا اگه دلیل انتخاب شغلشو بپرسیم میگه: «چون خودم آسیب دیدم و شاهد این آسیب‌ها برای دیگران بودم، نخواستم کس دیگه‌ای براش این اتفاق تکرار بشه و به خاطر همینه که تو این شغل دارم خدمت می‌کنم».

به نظرتون آیا انگیزه این افراد درست انتخاب شده؟ آیا این‌ها، کار مورد علاقه و درست رو انتخاب کردن؟

تو این مقاله از جوونه می‌خوایم در رابطه با این صحبت کنیم که طرحواره‌ها چطور می‌تونن در انتخاب کار ما تاثیر داشته باشند و به تاثیر طرحواره در انتخاب شغل بپردازیم. اگه این موضوع برای شما هم جذابه، با ادامه این مقاله همراه باشید چون میخواییم درباره طرحواره در کار مطالب جالبی رو بیان کنیم.

طرحواره چیست؟

هر کدوم از ما به واسطه تجربیاتی که تو کودکی داشتیم، سبک تربیت والدینمون و اتفاق‌هایی که برامون افتاده و… ممکنه که یک دیدی نسبت به جهان، خودمون و دیگران پیدا بکنیم. یه باوری رو در خودمون شکل بدیم و بر مبنای اون شروع به رفتار کردن بکنیم. به این نگرش، طرحواره میگن.

در واقع طرحواره مثل یه عینکه که بر اساس عواملی که گفته شد به روی چشم‌هامون می‌زنیم و دنیا رو با اون می‌بینیم. ما انواع طرحواره‌ها را داریم که هر کدوم بر اساس علت‌های خاصی ممکنه که در افراد شکل بگیره

هر موقع دیدید که تو سیکل باطلی افتادید و یا یه الگو مدام داره براتون تکرار میشه، خوبه که بدونید ممکنه دچار طرحواره‌ها شده باشید و خوبه که به یک تراپیست مراجعه بکنید.

بنظرتون امکان داره یک اتفاق منجر به ایجاد طرحواره های متفاوت در افراد بشه؟

چرا انتخاب شغل اهمیت بسزایی داره؟

یه لحظه خودتون به این پرسش فکر بکنیدکه چرا انتخاب شغل یکی از تصمیم‌های مهم زندگیه؟

شاید بشه اینطور گفت که شغلی که انتخاب می‌کنیم بر روی شخصیت ما اثر می‌ذاره و انگار یه الگو می‌سازه برامون. شغل به عنوان منبع درآمد برای ادامه زندگی برای ما محسوب میشه. شغل ما و کاری که انجام می‌دیم، یک راه ارتباطی ما با جهان و دنیای اجتماعی پیرامونمون هستش.

اگه شغلی رو انتخاب بکنیم که واقعاً مناسب ما باشه، ما توی اون احساس مفید بودن می‌کنیم و احساس حقارتمون کاهش پیدا می‌کنه. ما به واسطه شغلمون ارتباطاتی رو با همکارانمون شکل میدیم و قراره اون‌ها هم روی ما اثر بزارند. ارزش‌های محل کارمون نیز می‌توانند روی ارزش‌های ما و سبک زندگی ما اثر بذارند. به همین دلیله که انتخاب شغل مناسب اهمیت بسزایی داره و ما عمرمون، وقتمون و انرژیمون رو روی ‌اون میذاریم و تا جای ممکن تلاش می‌کنیم که این انتخابمون درست باشه.

عوامل زیادی توی انتخاب شغل می‌تونن دخیل باشند؛ مثل: استعداد، علاقه، توانمندی‌ها، تجربه، شرایط اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی وغیره. یکی از عوامل مهم اثرگذار، طرحواره‌ها هستند. یعنی طرحواره در انتخاب شغل می‌تونه اثر داشته باشه. اینکه چرا ما یک سری مشاغل رو دوست نداریم یا به یک سری مشاغل خیلی علاقمند می‌شیم، می‌تونه ناشی از این باشه که طرحواره‌ها تو انتخاب ما نقش دارند. در ادامه مقاله می‌خوایم به این بپردازیم که تاثیر طرحواره در کار و شغل چیه.

تاثیر طرحواره در انتخاب شغل

هر کدوم از طرحواره‌ها می‌تونن به نوعی ما رو جذب یک سری از مشاغل بکنند یا به واسطه طرحوارمون نتونیم توش مناسب باشیم و از انتخاب اون شغل اجتناب بکنیم. در اینجا به برخی از این طرحواره‌ها و تاثیر طرحواره در شغل می‌خوایم بپردازیم.

تاثیر طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری در انتخاب شغل

فردی که طرحواره بی‌اعتمادی و بدرفتاری داره، به آدما اعتماد نداره، همش گوش به زنگه و انتظار اینو داره که دیگران یا ازش سوء استفاده کنن یا آسیب بزنن بهش و اونا رو خطرناک می‌دونه و حتی جالبه که برای اون مدرکی هم نداره. بنظرتون آیا ممکنه روزی شکشون واقعی بشه؟

دررابطه با تاثیر طرحواره در کار، این افراد چون ممکنه پیشگویی منفی زیادی داشته باشن و ذهن خوانی‌شون زیاد باشه، تو محیط‌های اجتماعی و کاری ای که با افراد سر و کار داره، با کارمندا و همکارای خودشون یا افراد دیگه درارتباطات به مشکل میخورن و بیشتر به سمت مشاغلی ممکنه برن که کار با ابزار دراونها زیاد باشه و سرشون تو کار خودشون باشه و تا جای ممکن رهبری چیزی رو به عهده ممکنه نگیرن.

البته یک سری از مشاغل می‌تونه برای این افراد خیلی مناسب باشه. به عنوان مثال چون شک توی این افراد زیاده، مشاغلی که نیاز به وجود این ویژگی داره مثل قضاوت و کار در دادگستری یا پلیس‌های امنیتی و اطلاعات میتونه براشون مناسب باشه. اما در کارهای شراکتی به ویژه در کارهای ریسکی این افراد به دلیل اینکه چون به دیگران بی‌اعتمادن نمی‌تونن خیلی وارد این مشاغل بشن و اگه هم بشن، هم خودشون و هم افراد دیگر رو دردسر میندازن و حس خوبی از اون کاری که دارن انجام میدن ندارن.

 طرحواره معیارهای سختگیرانه در کار

تاثیر طرحواره در انتخاب شغل برای کسی که طرحواره معیارهای سختگیرانه داره به این صورته که تلاشش اینه که کارا رو بی‌نقص انجام بده و خیلی شخصیت وسواسی داره و فقط قبول داره که خودش کارو انجام بده و کس دیگه اگه اون کارو انجام بده، قبول نداره. پس نمی‌تونه رهبر و ناظر باشه یا تو کار تیمی باشه یا کارهایی که نیاز به سرعت عمل بالا دارند رو معمولاً نمی‌تونه خوب انجام بده؛ کمالگرایی و اهمال کاریشون هم ممکنه که زیاد باشه. کار وقتی مطابق میلش پیش نره ممکنه رها کنه یا عقب بندازه یا بندازه دقیقه نود. پس کارهایی که زمانبندی داره هم نمی‌تونه براشون خیلی مناسب باشه.

برخی از طرحواره ها ممکنه که با همدیگه همپوشانی داشته باشن و با هم تاثیر در کار داشته باشن. به عنوان مثال کسی که طرحواره معیارهای سختگیرانه به همراه طرحواره نقص و شرم داره، تلاش می‌کنه که به خودش خیلی سخت بگیره تا موفق شه تو کاری و به وسیله اون دستاورد، احساس خوب کسب بکنه و بتونه توجه از دیگران دریافت بکنه. احساس خوب اون معطوف به اینه که دیگران به اون توجه بکنند و تاییدش بکنن.

به عنوان مثال اگه کسی قصدش این باشه که رشته پزشکی بخونه یا رشته‌ای که والدینش بهش میگن حتمارو بخونه و خودش علاقه نداشته باشه، ممکنه که ناشی از این باشه که تو دام این طرحواره ها افتاده باشه. بنظرتون چی میشه که این افراد میخوان از طریق موفقیت و دستاورد توجه و احساس رضایت دریافت بکنن؟

طرحواره ایثار و محرومیت هیجانی در کار

کسانی که طرحواره ایثار وطرحواره محرومیت هیجانی دارند دررابطه با تاثیر طرحواره درکار میتوان گفت آنها سراغ مشاغلی میرن که نوع دوستی و انسان دوستی توشون زیاده. این افراد نمی‌خوان دیگری رنجی که اون‌ها کشیدن یا تجربه کردن یا دیدن رو متحمل بشه و می‌خوان بهشون کمک بکنن. معمولاً همدردی توی این‌ها زیاده به نوعی که ممکنه که فراتر از همدلی بره و این توی فرایند درمانی اشتباه هستش و یکی از نبایدهای جلسات درمانیه. کسی که طرحواره ایثار داره از اینکه اصلاً کمک کنه و خودشو ندید بگیره حالش خوب میشه. اگه خودش رو تو اولویت قرار بده عذاب وجدان می‌گیره.

تاثیر طرحواره وابستگی بی کفایتی در انتخاب شغل

در تاثیر طرحواره در کار، افراد با طرحواره وابستگی بی کفایتی مدلشون اینطور هست که باید کسی بهشون خط و مشی بده و اون‌ها کارو انجام بدن. در نتیجه برای رهبری و مدیریت نمی‌تونن خوب باشن و مشاغل کارمندی رو خیلی خوب می‌تونن توش عمل بکنن. البته که عکسشم براشون ممکنه اتفاق بیفته یعنی تو سبک مکانیزم جبران افراطی این افراد برن سراغ کارایی که بگن:« نه من به کسی نیاز ندارم و خودم می‌تونم به تنهایی از پس اون کار بر بیام» و معمولاً ممکنه که کارآفرین بشن.

طرحواره خویشتن تحول نیافته در کار

افرادی که طرحواره خویشتن تحول نیافته دارن، بدون دیگران هویت جداگانه‌ای ندارند. این افراد ممکنه که از دیگران تقلید بکنند و اگر کسی خط و مش بده بتونن خوب عمل بکنن. فکر میکنید چرا این افراد نمی تونن هویت جداگانه داشته باشند؟

یکی از دلایلش میتونه این باشه که این افراد تو خانواده ای بزرگ شدن که مدام ازشون ایراد گرفته شده یا مدام بازخورد دادن برای اصلاح اون و اجازه ندادن خودش تجربه کنه و موفقیتی کسب کنه. در نتیجه ممکنه در آینده هم تو حیطه کار بواسطه طرحوارشون نتونن خودشونو قبول داشته باشن.

پس تاثیر طرحواره کار برای اونا تا حدی شبیه تاثیر طرحواره در کار مورد بالا هست.  اونا به عنوان رهبر یا پیشرو نمی‌تونن خیلی عالی عمل بکنن و کارهای کارمندی می‌تونه براشون مناسب‌تر باشه. همچنین مسئولیت پذیری خیلی کمی ممکنه داشته باشند. در نتیجه در کارایی که نظارتی هست نمی‌تونن خوب عمل بکنند. علاوه بر اون ممکنه که به واسطه اینکه بخوان هویتی رو برای خودشون شکل بدن تو گروه‌های مختلف قرار بگیرند و به واسطه اون گروه برای خودشون معنایی و پیدا بکنند و نسبت به اون گروه و باورهاش تعصب پیدا می‌کنند.

تاثیر طرحواره شکست در انتخاب شغل

افرادی که که طرحواره شکست دارن ممکنه که خودشون رو بی‌کفایت بدونن و در حیطه تاثیرطرحواره در کار، اونا اصلاً دنبال هدف یا شغل و برنامه‌اش نرن. اگه هم سراغ شغلی برن ممکنه که پیشرفت‌های دیگران یا همکاراشو بی‌ارزش بخوان نشون بدن. اونا فکر می‌کنن که به اندازه کافی خوب نیستن و  خودشونو قبول ندارن. در نتیجه ممکنه که واقعاً جایگاه شغلی پایین‌تر از لیاقتشونو کسب بکنن. به نظر شما آیا کسی که طرحواره شکست داره می‌تونه انسان موفقی بشه؟

به این سوال میشه دو جور پاسخ داد؛ بعضی از افراد هستند که تلاش می‌کنند و انسان موفقی میشن اما موفقیتشون پایدار نیست و خودشونو به واسطه اون الگویی که تو ذهنشون دارند دوباره در دام شکست میندازن و معمولاً دست می‌ذارن رو کارهای ریسکی یا سنگین و کارآفرینی و غیره. اما بعضی از افراد هم وجود دارند که چون جبران افراطی دارن،تاثیرش طرحواره در شغل براشون به این شکله که  اتفاقاً دست می‌ذارن رو کارهایی و خیلی هم موفق میشن اما ممکنه که حالشون خوب نباشه و خودشونو قبول نداشته باشن.

طرحواره استحقاق در کار

تاثیر طرحواه در کار برای طرحواره استحقاق اینطوره که این افراد نمی‌تونن تو کارهای کارمندی یا تیمی خیلی خوب عمل بکنن و بیشتر می‌تونن به عنوان کارآفرین یا مشاغل فردی خیلی خوب عمل میکنن. چون باورشون اینه که همیشه حق با خودشونه، هر وقت چیزی بخوان دیگران باید بهش بدن وگرنه عصبانی میشن، توجه به خواسته دیگران ندارن و نمی‌تونن این رو متحمل بشن که کسی به کارشون ایراد بگیره و نقد کنه.

تاثیر طرحواره خویشتن داری ناکافی در انتخاب شغل

خویشتن داری به معنای توانایی کنترل تکانه‌ها و هیجان‌ها هست و خود انضباطی به معنای تحمل خستگی و ناکامی حین انجام کار.

تاثیر طرحواره در انتخاب شغل برای این افراد اینطوره که نمی‌تونن شکست و آشفتگی رو تحمل کنند، مدیریت احساس بلد نیستند و ممکنه وقتی به هم بریزن سراغ خوردن یا تفریح‌های افراطی و پول خرج کردن‌های افراطی برن.  در نتیجه مشاغل کم ریسک مثل استخدام در آموزش و پرورش یا کارهایی که تو منطقه امن باشه و قابل پیش بینیه میتونه براشون مناسب باشه یا کارهایی که خیلی نیاز به نظم داره مثل مسئول بایگانی یا کتابخونه رو انتخاب میکنن.

طرحواره بازداری هیجانی در کار

کسایی که طرحواره بازداری هیجانی دارن، غم، شادی، خشم، ناراحتی و… رو نشون نمیدن. این افراد معمولاً اونور بوم می‌افتند و خیلی منطقی برخورد می‌کنند.تاثیر این طرحواره در انتخاب شغل اینطوره که برای مشاغلی مثل آمار دان شدن، کار با اعداد و فلسفه می‌تونن خوب باشند. همچنین بطور کلی در فعالیت‌هایی که نیاز به هیجان نداشته باشه عملکرد بهتری دارند.

چطور می‌توانیم خودمان را تقویت کنیم و تاثیر طرحواره در کار را تعدیل کنیم؟

شناخت طرحواره و پذیرش آن

اولین گام اینه که خودتون متوجه بشید که چه طرحواره‌ای دارید. برای شناخت می‌تونید به تراپیست مراجعه کنید یا از تست‌های طرحواره درمانی استفاده بکنید. نیازه که آگاه بشید تاثیر طرحواره در انتخاب شغل برای شما چی بوده و دربارش فکر کنید. مورد بعد پذیرش طرحواره است. یعنی نسبت به اینکه این طرحواره رو دارید گارد نگیرید و تو لاک مقاومت نرید یا اینکه بگید من همین جوری الان کار دارم خوبم و… . ما میخواییم تلاش کنیم که در راستای بهتر شدن زندگیمون گام برداریم.

مراجعه به تراپیست

مورد دیگه برای تعدیل اثر طرحواره در کار می‌تونه مراجعه به تراپیست باشه.طرحواره  بیشتر ریشه تو کودکی داشته که در ما شکل گرفته و طرحواره درمانگر کمک می‌کنه که ما بتونیم با عینک‌های متفاوت دنیا را ببینیم و کمی به واقعیت نزدیک‌تر بشیم.

بازبینی ارتباطات

یکی دیگه از موراد در حهت تقویت اثر طرحواره در انتخاب شغل، ارتباطت هستن. کاهش ارتباط با دوست یا افراد سمی و دیگر افرادی که موجب تقویت طرحواره‌های ما میشن یکی از گامهای مفید در جهت تسریع روند درمان هست.

کسب مهارت

کسب کردن یک سری مهارت‌ها مانند حل مسئله، جرات ورزی، مدیریت زمان، کار بر روی عزت نفس و اعتماد به نفس، تقویت مهارت‌های اجتماعی و گسترش دایره ارتباطات نیز میتوانند در تعدیل اثر طرحواره در کار نقش  داشته باشند. هر طرحواره یک سری مهارت‌های خاص خودش رو میطلبه.

کلام آخر

ما تو این مقاله از جوونه در رابطه با اهمیت شغل صحبت کردیم و از این حرف زدیم که طرحواره چیه و تاثیر هر طرحواره در کار و انتخاب شغل چیه ؛ چه مشاغلی می‌تونه برای افراد با طرحواره‌های خاص مفید باشه و اونها سراغ چه مشاغلی میرن یا نمیرن. همچنین در رابطه با این صحبت کردیم که اگه می‌خوایم زندگیمون رو بهبود ببخشیم و تاثیر طرحواره در کارمون رو کم بکنیم بهتره که چه اقداماتی انجام بدیم.

برای مطالعه بیشتر میتوانید از منابع زیر (انگلیسی زبان) استفاده کنید:

Approach & Avoidance Behavioural Schemas at Work

Effects of the self-schema on perception of space at work