آشنایی با ویژگی های درمانگر خوب

آیا شما هم دغدغه این رو دارید که چطور درمانگر خوب و مناسب انتخاب کنید؟ میخوایید بدونید آیا این روانشناسی که انتخاب کردید مناسب و مفید هست براتون؟ میدونید که براساس چه ملاکهایی باید این موارد رو ارزیابی کنید؟ چه مواردی رو در انتخاب درمانگر خوب باید مورد توجه قرار بدید؟ بنظر شما ویژگی های درمانگر و روانشناس خوب چه هست؟ اگه پاسخ این سوالها براتون اهمیت داره، با ما همراه باشید.

چرا انتخاب درمانگر مناسب اهمیت دارد؟

انتخاب درمانگر خوب اهمیت زیادی دارد زیرا این انتخاب می‌تواند تأثیر مستقیمی بر اثربخشی درمان و نتایج نهایی داشته باشد. دلایل اصلی اهمیت این انتخاب عبارتند از:

تأثیر بر ایجاد رابطه درمانی

یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در روان‌درمانی، ایجاد یک رابطه درمانی قوی است. رابطه درمانی بر پایه اعتماد، همدلی، پذیرش، و همکاری بین روانشناس خوب و مراجع استوار است و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این رابطه قوی، پیش‌بینی‌کننده اصلی موفقیت درمانی است. این ارتباط، مستقل از نوع روش درمانی، سن، جنسیت یا مشکلات مراجع، می‌تواند تأثیر عمیقی بر کاهش علائم و بهبود روانی داشته باشد. به همین جهت در توجه به ویژگی های روانشناس خوب باید به این مورد بطور ویژه اهمیت داد.

حس راحتی و امنیت

عامل دیگر در انتخاب روانشناس خوب باید به آن توجه داشت، پرداختن به این مورد است که شما چقدر احساس راحتی و امن بودن  در جلسات درمان تجربه میکنید؟ مراجعان برای بیان مشکلات و احساسات خود نیاز به حس امنیت دارند. انتخاب درمانگری که بتواند فضایی امن و بدون قضاوت ایجاد کند، به مراجع کمک می‌کند تا راحت‌تر مسائل شخصی و عمیق خود را بیان کند و او را درمانگر خوب و منحصر به فرد میسازد.

این حس راحتی می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند جنسیت، سن، و حتی نژاد درمانگر باشد، به‌خصوص در مواردی که مراجع تجربه‌های منفی خاصی از جنس مخالف یا افراد نژادهای دیگر داشته است. در ادامه به این موارد بطور جداگانه پرداخته ایم و تاثیر آن را در انتخاب درمانگر خوب مورد توجه قرار داده ایم.

ادامه دادن جلسات تراپی

در بسیاری از موارد بدلیل توجه نکردن به ویژگی های درمانگر خوب، روانشناس خوب و مناسبی را برای خودمان انتخاب نمیکنیم و این منجر میشود که نتوانیم با درمانگر ارتباط بگیریم و جلساتمان را ادامه ندهیم. به همین جهت انتخاب درمانگر خوب این فرصت را فراهم میکند که به آسیبهایمان بطور جدی و عمیقتر بپردازیم و فرصت ترمیمشان را داشته باشیم.

تأثیر مثبت بر سلامت روان

یک درمانگر مناسب می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های درمانی متناسب با نیازها و مشکلات مراجع، نه تنها به بهبود علائم کمک کند، بلکه سلامت روان کلی فرد را ارتقا دهد. این تأثیر مثبت می‌تواند شامل بهبود کیفیت زندگی، افزایش حس توانمندی، و کمک به حل مشکلات زندگی باشد.

بنابراین، انتخاب روانشناس خوب نه تنها به ایجاد یک محیط امن و قابل اعتماد کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود مراجعان احساس کنند که نیازها و مشکلات آن‌ها به‌درستی درک شده و به بهترین شکل مدیریت می‌شود.

از کجا بفهمیم که درمانگر خوب و مناسبی را انتخاب کردیم؟

تشخیص اینکه آیا یک درمانگر مناسب شماست یا خیر، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، به‌خصوص در مراحل اولیه درمان. اما  شاخص‌ها و معیارهایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا ارزیابی کنید که آیا درمانگر خوبی را کرده اید یا خیر؟ در اینجا چند مورد از این شاخص ها را بیان میکنیم تا به شما در انتخاب روانشناس خوب و بررسی ویژگی های درمانگر خوب کمک کند:

توجه به احساس راحتی و امنیت

یکی از مهم‌ترین عوامل در بررسی روانشناس خوب ، این است که آیا شما در حضور درمانگر احساس راحتی و امنیت می‌کنید یا خیر. درمان باید یک محیط بدون قضاوت، امن و حمایت‌کننده باشد. اگر بتوانید بدون نگرانی از قضاوت شدن، احساسات و نگرانی‌های خود را با درمانگر در میان بگذارید، این نشان‌دهنده ایجاد یک ارتباط مناسب است.

رابطه درمانی حسنه

یکی از موارد حائز اهمیت در ویژگی های روانشناس خوب توجه به رابطه درمانی بین شما و مشاور است. این رابطه باید بر پایه اعتماد، همکاری، و احترام متقابل استوار باشد. اگر احساس می‌کنید که درمانگر شما را می‌فهمد و می‌توانید به او اعتماد کنید، احتمالاً درمانگر مناسبی برای شماست.

پاسخ به نیازهای خاص شما

یک درمانگر خوب باید قادر باشد به نیازهای خاص شما پاسخ دهد. این شامل آشنایی او با نوع اختلال یا مشکل شما، داشتن مهارت‌های تخصصی و استفاده از رویکردهای درمانی مناسب است. اگر احساس می‌کنید درمانگر شما دانش و مهارت کافی برای مدیریت مشکل خاص شما را دارد، این نشانه‌ای از مناسب بودن اوست.

توانایی گوش دادن و پرسیدن سوالات مناسب

روانشناس خوب باید توانایی گوش دادن فعال را داشته باشد و بتواند با پرسیدن سوالات درست، شما را به سمت کشف خود و دستیابی به بینش‌های جدید هدایت کند. اگر احساس می‌کنید که درمانگر به شما گوش می‌دهد، حرف‌های شما را درک می‌کند و سوالاتی مطرح می‌کند که شما را به تفکر و خودآگاهی بیشتر سوق می‌دهد، این یک شاخص مثبت است.

احساس پیشرفت و بهبودی

اگر بعد از چند جلسه احساس می‌کنید که در حال پیشرفت هستید و برخی از مسائل یا مشکلات شما در حال حل شدن هستند، این نشانه‌ای از اثربخشی درمان و مناسب بودن درمانگر است. هرچند که تغییرات بزرگ به زمان نیاز دارند، اما باید حس کنید که جلسات درمانی به سمت بهبودی هدایت می‌شوند و برای شما مفید هستند. اگر این احساس را تجربه میکنید حاکی از انتخاب درمانگر خوب است.

ارزیابی منظم و تغییرات در رویکرد درمانی

یک درمانگر مناسب به صورت منظم پیشرفت شما را ارزیابی می‌کند و در صورت لزوم، رویکرد درمانی خود را تغییر می‌دهد. او باید به شما بازخورد دهد و در صورت مشاهده عدم پیشرفت، دلایل آن را بررسی کرده و روش‌های جایگزین را به کار گیرد.

همدلی و انعطاف‌پذیری

درمانگرخوب باید درک همدلانه‌ای از مشکلات شما داشته باشد و بتواند روش‌های خود را بر اساس نیازهای شما تنظیم کند. اگر درمانگر شما در مواجهه با موانع درمانی انعطاف‌پذیر است و می‌تواند رویکردهای جدیدی را امتحان کند، این نشان‌دهنده سازگاری او با نیازهای شماست.

تعیین اهداف روشن و قابل دستیابی

روانشناس خوب به شما کمک می‌کند اهداف دست‌یافتنی برای درمان تعیین کنید و جلسات درمان را به سمت رسیدن به آن اهداف هدایت میکند. همچنین قبل از شروع فرایند درمان فرصت گفتگو درباره مشخص کردن اهداف درمانی را فراهم میکند و مسیر را برایتان واضح میکند. پس از هدف گذاری نیز در طول جلسات ارزیابی و بازبینی در راستای اهداف توسط درمانگر خوب صورت میگیرد. اگر درمانگرتان اینگونه عمل مکیند پس میتوان گفت شما روانشناس خوب و مناسبی را انتخاب کردید.

احساس قدرت و توانمندی

در نهایت و پس از گذشت چندین جلسه از تراپی، شما باید احساس قدرت، توانمندی و آگاهی بیشتری نسبت به خود و مسائلتان داشته باشید. اگر درمانگر شما به جای ایجاد وابستگی، به شما کمک می‌کند که ابزارهای مورد نیاز برای حل مشکلاتتان را پیدا کنید و احساس می‌کنید که به تدریج در حال توانمندتر شدن هستید، این نشانه‌ای از مناسب بودن درمانگر است.

ویژگی های درمانگر خوب

ویژگی‌های درمانگر خوب به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل ترکیبی از مهارت‌های علمی، ارتباطی، و شخصیتی هستند. اما بطور کلی یکسری ویژگی ها وجود دارد که در ارزیابی درمانگر خوب میتوانید به این موارد توجه داشته باشید:

توانایی ایجاد رابطه درمانی قوی

یک رابطه درمانی قوی اساس موفقیت درمان است و درمانگر خوب توانایی برقراری رابطه حسنه را دارد. ایجاد ارتباط مؤثر بین درمانگر و مراجع، مهم‌تر از نوع خاصی از رویکرد درمانی است. این رابطه، اعتماد، همکاری و صداقت را در جلسات درمانی افزایش می‌دهد و به بهبود نتایج درمانی کمک می‌کند. به همین جهت اینکه توانایی برقراری رابطه حسنه یکی از ویژگی های مهم درمانگر خوب به شمار می آید.

توانایی ارتباط مؤثر نه تنها به توضیح مفاهیم پیچیده درمانی کمک می‌کند، بلکه فضایی برای بازخورد و پرسش‌های مراجع فراهم می‌سازد. درمانگران موفق می‌دانند که ایجاد یک فضای باز و مطمئن برای بیان احساسات و دغدغه‌ها، بخش مهمی از درمان است. به همین جهت از درمانگر خوب انتظار میرود که به این بخش توجه ویژه ای داشته باشد.

همدلی و درک عمیق احساسات مراجع

درمانگر خوب با نشان دادن همدلی، درک و پذیرش بدون قضاوت، به مراجع کمک می‌کند تا احساس امنیت و پذیرش کند. همدلی شامل گوش دادن فعال و واکنش مناسب به احساسات و نگرانی‌های مراجع است. وقتی درمانگر خوب همدلی و گوش دادن خوب را بلد باشد، مراجع احساس میکند که صدایش شنیده میشود و کسی هست که او را بفهمد و به او توجه کند. ​

استفاده از پرسش‌های مناسب

یکی دیگر از ویژگی های درمانگر خوب، توانایی او در پرسیدن سوالات مناسب است. به کمک پرسش‌های مناسب، درمانگر  میتواند بهتر با مراجع همدلی کند و لایه‌های پنهان مشکلات مراجع را کشف کند و هم برای مراجع این امکان فراهم میشود که کمی درباره مسئله اش فکر کند و به بینش‌های جدیدی برسد.

پرسش‌های هوشمندانه به مراجعان کمک می‌کند تا به کشف خود بپردازند و دلایل رفتاری خود را بهتر درک کنند. این نوع پرسش‌ها باید با مهربانی و خلاقیت همراه باشد​ و در جای مناسب توسط درمانگر خوب پرسیده شود تا به مراجع آسیب بیشتری وارد نشود.

مسئولیت‌پذیری و ایجاد تعهد در مراجع

درمانگرخوب، علاوه بر نشان دادن همدلی، مراجعان را برحسب نوع مسئله شان به پذیرش مسئولیت رفتارها و تغییرات تشویق می‌کنند. این نوع درمانگر نه تنها حمایت‌کننده است، بلکه به مراجع کمک می‌کند تا بر اساس واقعیت‌ها تصمیم بگیرد و در روند درمان فعالانه مشارکت داشته باشد​. ازین جهت یکی دیگر از ویژگی های درمانگر خوب کمک به مراجع در راستای افزایش مسئولیت پذیری است.

انعطاف‌پذیری و استفاده از رویکردهای مختلف درمانی

یکی دیگر از موارد بسیار مهم در بررسی ویژگی های درمانگر خوب، انعطاف پذیری در استفاده از رویکرد درمانی است. یک درمانگر خوب باید بتواند روش‌های درمانی را با توجه به نیازها و خصوصیات شخصی مراجع تنظیم کند. این انعطاف‌پذیری به درمانگر کمک می‌کند تا در صورت مقاومت یا عدم پیشرفت مراجع و مناسب نبودن رویکرد کنونی برای او، رویکرد درمانی خود را تغییر دهد و از روش‌های جایگزین استفاده کند​.

آگاهی از فرهنگ و زمینه اجتماعی مراجع

یک درمانگر خوب، علاوه بر داشتن آگاهی از مسائل فرهنگی، نژادی و اجتماعی مراجع، از تأثیرات این عوامل در روند درمان نیز آگاه است. او تلاش می‌کند تا درمان را با در نظر گرفتن این عوامل، سازگار و منطبق کند و رویکردی احترام‌آمیز نسبت به تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی داشته باشد​. همچینین تلاش نمیکند که عقاید، ارزشها و موارد دیگری از خود را به مراجع تحمیل کند. به همین جهت است که توجه و احترام به این موارد در ویژگی های درمانگر خوب نقش بسزایی دارد.

پیشرفت مداوم و تکیه بر یافته‌های علمی

شاید این مسئبه بنظر خیلی مهم نباشد اما تاثیر بسزایی در فرایند درمان مراجعان دارد. یکی دیگر از ویژگی های درمانگر خوب به روز نگه داشتن خوب است. درمانگر خوب همواره دانش خود را به‌روز نگه می‌دارند و از تکنیک‌های درمانی مبتنی بر شواهد علمی استفاده می‌کند، تا در فرایند درمان به نتایج بهتری دست پیدا کند و بتواند بهتر به مراجعان کمک کند. درمانگر خوب علاوه بر تکیه بر تجربه شخصی، از جدیدترین تحقیقات و روش‌های درمانی استفاده می‌کند تا اطمینان کند که درمان‌ها اثربخش و به‌روز هستند.

خودآگاهی و مدیریت احساسات شخصی

درمانگرخوب از احساسات، مسائل و تعارضات شخصی خود آگاه هست و نمی‌گذارد این مسائل در روند درمان تأثیر منفی بگذارد.  آنها به‌طور مستمر واکنش‌های خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که احساسات و پیش فرض هایشان مانع برقراری رابطه‌ای سازنده با مراجع نمی‌شود. همچنین در صورت لزوم با سوپروایزر خود مشورت میکنند تا بتوانند بهتر جلسات را مدیریت کنند و از پیش آمدن موردی که پرداختیم جلوگیری کنند.​

آیا نوع مشکل، سن و جنسیت در انتخاب درمانگر مناسب اثر دارد؟

یکی دیگر از مواردی که نیاز است افراد در ویژگی های درمانگر خوب در نظر بگیرند توجه به نوع مشکل، سن، و جنسیت خودشان است. این مسائل مراجع می‌تواند در انتخاب درمانگرخوب و مناسب تأثیر داشته باشد، اما تأثیر آن بسته به شرایط مختلف، متغیر است.  در اینجا به اختصار به هر یک از موافه ها و تاثیر آن در فرایند درمان و انتخاب درمانگر خوب و مناسب میپردازیم

تأثیر نوع مشکل

نوع مشکل روانی یا اختلالی که مراجع با آن روبرو است، می‌تواند در انتخاب درمانگر خوب نقش داشته باشد. برای مثال، در درمان اختلالات تروماتیک مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، برخی مراجعان به‌ویژه زنانی که تجربه آسیب‌دیدگی از سوی مردان را داشته‌اند، ممکن است با درمانگران زن ارتباط بهتری برقرار کنند و این انتخاب می‌تواند به بهبود روند درمان کمک کند. در مقابل، مردانی که در محیط‌های شدیداً مردانه مانند میدان جنگ حضور داشته‌اند، گاهی ترجیح می‌دهند با درمانگران مرد صحبت کنند، زیرا تصور می‌کنند که یک زن نمی‌تواند شرایط آن‌ها را درک کند​.

تأثیر جنسیت

جنسیت مراجع و درمانگر در برخی موارد تأثیر مشخصی بر روند درمان و انتخاب درمانگر مناسب دارد، اما این تأثیرات همواره قطعی نیست. برای مثال، مطالعات نشان می‌دهند که مراجعان زن، به‌ویژه در مواردی که مشکلاتی مانند خشونت خانگی یا مسائل جنسی مطرح است، بیشتر تمایل به انتخاب درمانگران زن دارند، زیرا این امر باعث ایجاد حس امنیت و راحتی بیشتر می‌شود. در مقابل، مردان در برخی موارد با درمانگران زن بهتر ارتباط برقرار می‌کنند، زیرا تصور می‌کنند که می‌توانند بیشتر احساسات خود را بیان کنند

تأثیر سن

سن نیز می‌تواند در انتخاب درمانگرخوب و مدنظر قراردادن ویژگی های درمانگر خوب اثرگذار باشد. افراد مسن‌تر گاهی ترجیح می‌دهند با درمانگرانی هم‌سن و سال خود کار کنند، زیرا احساس می‌کنند که مسائل و تجربیات مشترکی با آن‌ها دارند. اما این موضوع هم بیشتر به ترجیحات شخصی بستگی دارد تا به اثرات بالینی مستند شده. همچنین، برای نوجوانان و جوانان، وجود درمانگرانی با سنین نزدیک‌تر می‌تواند به برقراری ارتباط بهتر و درک متقابل بیشتر کمک کند​.

تأثیر جنسیت و نژاد

تحقیقات نشان داده‌اند که در برخی گروه‌های اقلیتی، مانند آسیایی‌ها و آفریقایی-آمریکایی‌ها، تطابق جنسیت و نژاد بین مراجع و درمانگر می‌تواند منجر به افزایش ماندگاری در درمان شود. برای مثال، مطالعاتی در میان آسیایی‌ها نشان داده که مردان آسیایی وقتی با درمانگرانی از جنسیت و نژاد خود کار می‌کنند، مدت بیشتری در جلسات درمانی باقی می‌مانند

اهمیت رویکرد در انتخاب درمانگر مناسب چقدر است؟

انتخاب رویکرد درمانی در تعیین اثربخشی جلسات روان‌درمانی بسیار اهمیت دارد، زیرا رویکردهای مختلف، روش‌ها و تکنیک‌های متفاوتی را برای مدیریت و حل مشکلات روانی ارائه می‌دهند. تأثیر رویکرد درمانی بر روند درمان به دلایل زیر مهم است:

تناسب با نوع مشکل و نیازهای مراجع

رویکردهای درمانی مختلف برای مشکلات متفاوتی طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای مدیریت اضطراب و افسردگی موثر است، در حالی که رویکردهای مبتنی بر درمان‌های هیجانی (EFT) بیشتر برای درمان مسائل مربوط به روابط و احساسات استفاده می‌شود. اگر نوع رویکرد انتخابی با نیازهای خاص مراجع هماهنگ نباشد، ممکن است جلسات درمانی تأثیر مطلوبی نداشته باشند​. به همین جهت درمانگر خوب کسی است که بداند برای هر مراجعی بهتر است با چه رویکردی کار کند و انعطاف داشته باشد.

ایجاد هم‌راستایی بین باورهای مراجع و رویکرد درمانی

برخی مراجعان ممکن است با رویکردهایی که به شخصیت و شیوه تفکر آن‌ها نزدیک است، ارتباط بهتری برقرار کنند. برای مثال، افراد با دیدگاه‌های ساختاریافته و منطقی ممکن است رویکرد CBT را ترجیح دهند، در حالی که افراد با تمایلات خودشناسی و درون‌گرایی ممکن است به رویکردهای روان‌تحلیلی علاقه‌مند باشند. این هم‌راستایی بین باورهای مراجع و رویکرد درمانی می‌تواند به افزایش مشارکت و تعهد در جلسات درمانی منجر شود و در انتخاب ویژگی های درمانگر خوب بهتر است این مورد را مورد توجه قرار داد.

تأثیر در ایجاد احساس راحتی و امنیت

اگر مراجع از ابتدا احساس کند که رویکرد درمانی انتخاب شده برای او مناسب نیست یا با انتظاراتش هم‌خوانی ندارد، احتمالاً در طول جلسات احساس راحتی و امنیت نخواهد کرد. این می‌تواند به ایجاد مقاومت، کاهش همکاری و حتی انصراف از جلسات منجر شود. بنابراین، انتخاب رویکردی که با شخصیت و سبک یادگیری مراجع همخوانی داشته باشد، اهمیت زیادی دارد و در انتخاب درمانگر خوب و مناسب نقش بسزایی دارد.​

افزایش حس خودآگاهی و بینش

برخی رویکردهای درمانی، مانند رویکردهای روان‌تحلیلی یا وجودی، بر عمق‌بخشی به خودآگاهی و بینش مراجع تمرکز دارند، در حالی که رویکردهای شناختی-رفتاری بیشتر به مدیریت علائم و تغییر الگوهای رفتاری می‌پردازند. اگر مراجع به دنبال خودشناسی و کشف عمیق‌تر ریشه‌های مشکلاتش است، انتخاب یک رویکرد مناسب می‌تواند به او کمک کند تا به این هدف دست یابد و بهتر است سراغ درمانگر خوب در این حوزه و رویکرد برود.​

پس بطور کلی انتخاب رویکرد درمانی به اندازه انتخاب خود درمانگرخوب اهمیت دارد، زیرا رویکردهای مختلف، نحوه برخورد با مشکلات و تکنیک‌های درمانی متفاوتی را ارائه می‌دهند. در نتیجه، هماهنگی بین رویکرد درمانی، نیازها و انتظارات مراجع و همچنین مهارت و باور درمانگر در استفاده از آن رویکرد، می‌تواند به بهبود اثربخشی درمان منجر شود.

کلام آخر

ما در این مقاله از جوونه پرداختیم که درمانگر خوب چه ویژگی هایی دارد؟ اهمیت انتخاب درمانگر خوب چیست و چگونه متوجه بشویم روانشناس خوبی را انتخاب کرده ایم. و چه عواملی میتواند در انتخاب درمانگر مناسب اثرگذار باشند.

برای مطالعه بیشتر میتوانید به منابع زیر مراجعه کنید:

What Defines a ‘Good’ Psychologist?

What Makes a Good Psychologist: Exploring the Traits of Effective Clinical Psychologists and What Defines a Good Therapist