شاخه:
آشنایی با فواید استرس سالم
شاخه:
استرس و اضطراب یک واکنش طبیعی بدن به تهدید یا چالش‌هاست. همچنین استرس و اضطراب معمولاً به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دشمنان سلامتی و آرامش ذهنی شناخته میشود. اما آیا استرس و اضطراب همیشه بد است و باید جلوی آن را گرفت؟ جاهایی بوده است که استرس و اضطراب برایتان سودمند بوده؟
وقتی به استرس فکر میکنیم، معمولاً یاد چیزهایی منفی مثل نگرانی‌های شدید، اضطراب و احساس فشار می‌افتیم. اما خیلی وقت‌ها این حس‌های استرس‌زا میتوانند به عنوان یک موتور حرکت برای کارهای مهم‌تری که میخواهیم انجام بدهیم، عمل کنند.
در این مقاله از جوونه میخواهیم کمی بیشتر و نگاهی وسیعتر به استرس و اضطراب نگاهی بکنیم و به استرس سالم، فواید استرس سالم و اثر آن اشاره ای خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
آشنایی با کارکرد استرس و انواع آن
استرس واکنش طبیعی بدن به شرایط چالش‌برانگیز یا تهدیدآمیز است. وقتی با موقعیتی روبرو می‌شویم که احساس میکنیم تهدیدی برای ماست، بدن به طور خودکار وارد حالت «جنگ یا گریز» میشود. این واکنش، موجب ترشح هورمون‌هایی مثل آدرنالین و کورتیزول میشود که باعث افزایش انرژی، تمرکز و آمادگی جسمی برای مقابله با آن تهدید میشود.
استرس همیشه بد نیست. در واقع، در بسیاری از مواقع، استرس میتواند به ما کمک کند تا بهترین عملکرد خود را نشان دهیم. این نوع استرس به استرس مثبت یا استرس سالم شناخته میشود.
مثلا فرض کنید که قرار است در یک امتحان مهم شرکت کنید. این امتحان ممکن است برای شما استرس‌زا باشد، اما همین استرس باعث میشود که بیشتر مطالعه کنید، تمرکزتان بیشتر شود و در نهایت نتایج بهتری بگیرید. به عبارت دیگر، استرس سالم به شما انگیزه میدهد تا عملکرد بهتری داشته باشید. استرس سالم و مثبت میتواند به شما کمک کند تا در موقعیت‌های چالش‌برانگیز موفق‌تر باشید.
استرس منفی
در طرف مقابل این طیف، استرس منفی وجود دارد که در آن احساس نگرانی، فشار و اضطراب آنقدر شدید می شود که منجر به نقص در عملکرد فرد میشود و احساس شادکامی و رضایت او را کاهش میدهد. به عنوان مثال باعث کاهش تمرکز او میشود یا از استرس زیاد فرد دست به اهمالکاری میزند و خود را بجای انجام فعالیتهای مهم با چیزهای دیگر غیر مهم مثل فیلم دیدن و… سرگرم میکند.
یا مثلا فرض کنید که مدت‌هاست با استرس شغلی یا مشکلات خانوادگی روبرو هستید و این استرس به حدی زیاد شده که بر سلامت جسمی و روانی شما تأثیر می‌گذارد. شما ممکن است دچار بی‌خوابی، سردرد، دردهای عضلانی یا مشکلات گوارشی شوید. در این شرایط، استرس منفی میتواند باعث شود که کیفیت زندگی شما کاهش یابد.
این نوع استرس برخلاف استرس سالم، میتواند به صورت مزمن و طولانی مدت وجود داشته باشد و به مشکلات جسمی و روانی منجر شود. به این استرس، استرس منفی یا distress می‌گویند.
در واقع، استرس دو طیف دارد:
- استرس سالم و مثبت
- استرس ناسالم و منفی
استرس سالم مثبت همان استرسی هست که به کمک آن به بهترین شکل ممکن عمل میکنیم. استرس منفی هم وقتی است که استرس ما بیش از حد یا فراتر از کنترل میشود و میتواند به مشکلات جسمی و روحی منجر شود. در اینجا اگر فرد اضطراب ناسالم را تجربه کند نیاز است به درمانگر مراجعه کند.
چطور استرس سالم و ناسالم را تشخیص بدهیم؟
حال که با انواع استرس آشنا شدید، نیاز هست که بدانید چطور تشخیص دهید استرس سالم را تجربه میکنید یا ناسالم را؟ تشخیص اینکه استرس شما مثبت است یا منفی، میتواند چالش‌برانگیز باشد چون بسیاری از علائم استرس در ابتدا مشابه به نظر می‌رسند. اما چند نشانه مشخص هر کدام دارند که میتوانند کمک کنند تا تفاوت بین این دو را بهتر متوجه شوید. این ملاکهای ارزیابی عبارتند از:
احساسات و نگرش نسبت به استرس
وقتی استرس شما مثبت و سالم است، اغلب احساس میکنید که در یک وضعیت چالشی قرار دارید که به شما انگیزه میدهد تا عملکرد بهتری داشته باشید. اثر استرس سالم این است که معمولاً باعث میشود احساس کنید که در مسیر رشد و پیشرفت هستید و حتی ممکن است از آن لذت ببرید.
درحالی که استرس منفی معمولاً با احساسات منفی مانند نگرانی، ترس، ناامیدی، یا احساس درماندگی همراه است. زمانی که استرس منفی دارید، احساس میکنید که از پس چالش‌ها بر نمی‌آیید یا کنترل شرایط از دستتان خارج شده است.
تاثیر استرس بر بدن و جسم
یکی دیگر از فواید استرس سالم این است که بدن شما ممکن است نسبت به محرک به طور طبیعی برای بقا واکنش نشان دهد، اما این واکنش‌ها معمولاً کنترل‌شده و موقتی هستند. مثلاً ممکن است ضربان قلب شما افزایش یابد، اما احساس نمی‌کنید که از حد خارج شده یا دچار مشکلات جسمی شوید. این واکنش‌ها بیشتر به شما کمک می‌کنند تا آماده باشید و تمرکز کنید.
اما استرس منفی میتواند تأثیرات منفی بلند مدت بر بدن شما بگذارد چون ممکن است به صورت مزمن ظاهر شوند. این تأثیرات شامل بیماری های روان تنی میشوند.
نشانه‌های روانی استرس
یکی دیگر از اثر استرس سالم این است که وقتی شما این نوع استرس را تجربه میکنید، معمولاً همراه با احساس شجاعت و انگیزه است. شما احساس میکنید که می‌توانید با چالش‌های روبرو شده مقابله کنید و بر آنها غلبه کنید. ذهن شما در این شرایط به طور طبیعی متمرکز است و تلاش میکنید تا به بهترین نتیجه برسید.
اما استرس منفی معمولاً باعث بروز احساسات منفی میشود، مانند اضطراب، نگرانی بیش از حد، احساس ناتوانی یا احساس بی‌ارزشی. این نوع استرس به شما این احساس را میدهد که قادر به کنترل شرایط نیستید و در نتیجه ممکن است پیامدهای زیر را به همراه داشته باشد:
- افزایش احساس درماندگی و ناتوانی
- تاثیر بر بدن و سلامت جسمی
- اختلال در خواب
- کاهش تمرکز و عملکرد ضعیف
- مشکلات قلبی
- اختلالات روانی(اضطراب و افسردگی)
- ضعف سیستم ایمنی و بیماری های روان تنی
چه عواملی در منفی یا مثبت شدن استرسمان نقش دارند؟
استرس به طور ذاتی یک واکنش طبیعی به فشارهای زندگی است، اما عواملی وجود دارند که میتوانند تعیین کنند اضطرابتان تبدیل به اضطراب سالم یا ناسالم بشود. این عوامل میتوانند شامل ویژگی‌های فردی، شرایط محیطی و نحوه‌ی پردازش و مدیریت استرس باشند. در اینجا مهم‌ترین عواملی که بر منفی یا مثبت شدن استرس تأثیر می‌گذارند، اشاره میکنیم:
نحوه‌ی نگرش و تفسیر وضعیت‌ها
یکی از اثرات استرس سالم در این مورد نمایان است. اگر شما به چالش‌ها و مشکلات به عنوان فرصتی برای یادگیری یا رشد نگاه کنید، احتمالاً استرس شما تبدیل به اضطراب سالم میشود. افراد با نگرش مثبت تمایل دارند که به شرایط دشوار به عنوان فرصت‌هایی برای بهبود و پیشرفت نگاه کنند، نه تهدیدهایی که باید از آنها فرار کنند.
در مقابل، اگر شما شرایط مشابهی را تهدیدآمیز و غیرقابل کنترل ببینید، احتمالاً استرس شما به استرس منفی تبدیل میشود. نگرانی بیش از حد و تفسیر منفی از چالش‌ها میتواند باعث شود که شما احساس ناتوانی و بی‌پناهی کنید.
منابع حمایتی (خانواده، دوستان، مشاوران)
اگر در زمان مواجهه با استرس، حمایت‌های عاطفی و اجتماعی از سوی خانواده، دوستان یا مشاوران داشته باشید، این حمایت‌ها میتوانند استرس شما را به اضطراب سالم تبدیل کند. حمایت اجتماعی به فرد کمک میکند که احساس تنهایی یا بی‌پناهی نکند و بتواند بر چالش‌ها غلبه کند.
برعکس، اگر احساس کنید که هیچ‌کس برای کمک به شما در دسترس نیست یا از حمایت اجتماعی کمتری برخوردارید، استرس شما میتواند به راحتی منفی شود. احساس تنهایی و بی‌پناهی میتواند منجر به افزایش اضطراب و ناتوانی در مقابله با چالش‌ها شود.
توانایی و سبک مقابله
یکی دیگر از اثرات استرس مثبت توانایی فرد در سبک مقابله است. افرادی که مهارت‌های خوبی در مدیریت استرس دارند، میتوانند استرس را به فرصتی برای رشد و پیشرفت تبدیل کنند. این افراد از تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، ورزش یا تنظیم اولویت‌ها استفاده می‌کنند تا با استرس مقابله کنند و آن را به یک تجربه مثبت تبدیل کنند.
اگر شما مهارت‌های مقابله‌ای کافی نداشته باشید، استرس میتواند به سرعت از کنترل خارج شود. فردی که نمی‌داند چگونه با فشارها و نگرانی‌ها مقابله کند، احتمالاً استرس را به صورت منفی تجربه خواهد کرد و این میتواند به مشکلات روانی و جسمی منجر شود.
باورها و نگرش‌های فردی
افرادی که عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی دارند و به توانایی‌های خود ایمان دارند، میتوانند استرس را به طور مؤثر مدیریت کنند. این افراد معمولاً می‌دانند که میتوانند از پس چالش‌ها برآیند و به آنها به چشم فرصتی برای پیشرفت نگاه می‌کنند.
افرادی که خود را ناتوان یا ناکافی می‌بینند و ترس از شکست دارند، بیشتر در معرض استرس منفی قرار می‌گیرند. این افراد تمایل دارند که به مشکلات زندگی به عنوان تهدیدهایی بی‌پایان نگاه کنند و احساس می‌کنند که هیچ کنترلی بر شرایط ندارند.
محیط و شرایط زندگی
اگر در محیطی زندگی میکنید که حمایت اجتماعی، فرصت‌های پیشرفت و منابع کافی برای رفع مشکلات وجود داشته باشد، استرس شما ممکن است به اضطراب سالم تبدیل شود. شرایط زندگی خوب، همچنین دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و روانشناسی میتواند از شدت استرس بکاهد.
برعکس، اگر در محیطی زندگی میکنید که پر از تنش، مشکلات اقتصادی یا روابط پیچیده است، استرس شما به راحتی میتواند منفی شود. در این شرایط، کمبود منابع و پشتیبانی میتواند به شدت استرس شما را افزایش دهد.
فوایداسترس سالم
همانطور که تاکنون اشاره کردیم استرس و اضطراب طیفی دارند و افراد میتوانند آن را مثبت یا منفی تجربه کنند. اضطراب سالم میتواند مزایایی داشته باشد و افراد با دانستن مزایای آن ترغیب میشوند که استرس منفی خود را مدیریت کرده و تلاش کنند استرس سالم برای خود ایجاد کنند. فواید استرس سالم عبارتند از:
- افزایش انگیزه
- افزایش اضطراب سالم = افزایش تحمل در برابر چالش‌ها
- افزایش رشد فردی
- توجه به اولویت‌ها و تصمیم‌گیری بهتر
- افزایش عملکرد در موقعیت‌های رقابتی
- مقابله با استرس‌های بزرگتر در آینده
چطور استرس سالم رو در حیطه‌های مختلف زندگی افزایش بدیم؟
اضطراب سالم یا همان استرس مثبت، وقتی به درستی مدیریت شود، میتواند به بهبود عملکرد و حتی سلامت روان کمک کند. حالا میخواهیم به شما بگویم چطور می‌توانید استرس سالم را در بخش‌های مختلف زندگی‌تان به طرز مؤثری افزایش بدهید.
استرس شغلی (برای دستیابی به هدف‌های حرفه‌ای)
در دنیای حرفه‌ای، همیشه مقداری استرس باید وجود داشته باشد تا بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید. استرس به شما انگیزه میدهد که تلاش کنید، درست مثل قبل از یک ارائه یا امتحان. حالا سوال اینه که چطور میتونید استرس مثبت رو در کارتون ایجاد کنید؟
- چالش‌های جدید بپذیرید: اگر همیشه از کارهای جدید فرار کنید، هیچ‌وقت نمی‌تونید رشد کنید. یک پروژه جدید یا یک مسئولیت بیشتر می‌تونه استرس سالم رو در شما ایجاد کنه.
- اولویت‌بندی کنید: وقتی لیستی از کارها رو مرتب میکنید، به جای اینکه خودتون رو درگیر همه چیز کنید، تمرکز روی اولویت‌ها باعث میشه که استرس‌تان کنترل‌شده باقی بمونه.
استرس در موقعیت‌های اجتماعی (برای رشد فردی)
حضور در موقعیت‌های اجتماعی میتواند استرس‌آور باشد، اما اگر بتوانید این استرس را به فرصت‌های یادگیری تبدیل کنید، میتواند باعث رشد شما بشود. مثلاً، صحبت در جمع یا دعوت به یک مهمانی میتواند به شما کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی‌تان را بهبود دهید.
چالش‌های اجتماعی مثل صحبت در جمع، نشان دادن نظر خود به دیگران یا ایجاد روابط جدید، همه میتوانند منجر به استرس سالم بشوند. وقتی این چالش‌ها رو می‌پذیرید، در واقع در حال تقویت مهارت‌های اجتماعی‌تون هستید.
هر وقت از منطقه راحتی خود خارج بشید و با آدم‌های جدید تعامل کنید، احتمالاً کمی استرس پیدا میکنید، اما همین استرس باعث میشه مهارت‌های جدیدی یاد بگیرید.
همچنین برای اینکه فرد بتواند استرس سالم را افزایش بدهد و از آن به عنوان یک محرک مثبت در زندگی استفاده کند، باید چند مهارت خاص را در خودش تقویت کند که هم به رشد شخصی کمک میکند و هم باعث میشود استرس به یک نیروی سازنده تبدیل بشود. این مهارت‌ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت زمان و اولویت‌بندی
- تفکر مثبت و ذهنیت رشد (Growth Mindset)
- هوش هیجانی
- مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی
- انعطاف‌پذیری و پذیرش تغییر.
- خودمراقبتی و توجه به نیازهای جسمی و روانی
- مهارت حل مسئله و تصمیم‌گیری
تقویت این مهارت‌ها به شما کمک میکند که استرس را به ابزاری برای رشد و پیشرفت تبدیل کنید، به جای اینکه به یک تهدید تبدیل بشود. با این کار می‌توانید از استرس به نفع خودتان استفاده کنید و به طور مؤثری در مسیر زندگی حرکت کنید.
چطور استرس منفی رو کاهش بدیم؟
همانطور که گفتیم استرس منفی ، وقتی اتفاق می‌افتد که احساس میکنید تحت فشار بیش از حد قرار دارید و هیچ کنترلی بر اوضاع ندارید. از آنجایی که این اضطراب پیامدهای نامطلوبی دارد، بنابراین یاد گرفتن اینکه چطور از این استرس خلاص بشوید و آن را کنترل کنید، یکی از مهارت‌های حیاتی برای زندگی سالم هست.
شناسایی عوامل استرس‌زا
اولین قدم برای کاهش استرس منفی، شناسایی عوامل استرس‌زاست. ممکنه این عوامل واضح باشن، مثل مشکلات مالی یا شغلی، اما گاهی اوقات استرس از مسائلی به وجود میاد که حتی خودمان هم بهشان توجه نمی‌کنیم. بنابراین، شناسایی این عوامل میتواند به شما کمک کند تا گام‌های لازم را برای کاهش استرس بردارید. در شناسایی میتونید از راه های زیر بهره بگیرید:
نوشتن احساسات‌تان: هر روز چند دقیقه وقت بذارید و احساسات‌تان را بنویسید. این کار به شما کمک می‌کنه که استرس‌تان را بهتر شناسایی کنید و بفهمید کجاها بیشتر تحت فشارید.
شناسایی الگوهای منفی فکر کردن: وقتی متوجه می‌شید که مدام در حال نگرانی درباره چیزهایی هستید که واقعاً تهدیدی ندارند، میتونید این افکار رو تغییر بدید و روی موارد مثبت‌تر تمرکز کنید.
مدیریت زمان و تنظیم اولویت‌ها
گاهی اوقات، استرس به دلیل نداشتن برنامه‌ریزی مناسب در زندگی میاد. وقتی همه کارها به هم می‌ریزه و شما نمی‌تونید به درستی وقت خود را تقسیم کنید، احساس کلافگی میکنید. بنابراین، یاد گرفتن چطور زمان خود را مدیریت کنید، میتواند کمک بزرگی باشه.
تمرین‌های آرام‌سازی
استرس منفی میتواند باعث افزایش تنش در بدن بشه. یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش استرس منفی، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا یا مدیتیشن است. این تکنیک‌ها کمک می‌کنند که بدن و ذهن شما آرامش پیدا کنند و استرس کم بشه.
حرکت و ورزش
ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش استرس منفی است. فعالیتهای بدنی میتوانند به کاهش سطح هورمون‌های استرس (مثل کورتیزول) کمک کنند و احساس خوشایندتری به شما بدهند.
پشتیبانی اجتماعی
همیشه در کنار استرس‌های زندگی، داشتن افراد حمایتی میتواند به شما کمک کند تا راحت‌تر از پس چالش‌ها بربیایید. دوستان، خانواده یا مشاوران میتوانند کمک‌های عاطفی و عملی به شما ارائه دهند.
کلام آخر
ما در این مقاله از جوونه درباره استرس سالم و ناسالم صحبت کردیم و راه هایی برای شناسایی استرس سالم از ناسالم و تقویت آن بیان کردیم.
برای اطلاعات بیشتر در این زمینه منابع زیر را مطالعه کنید:
تازه ترین برگ های جوونه
تازه ترین برگ های جوونه
تا حالا شده بدون اینکه حواست باشه، مشغول کندن پوست کنار ناخنت بشی؟ یا یهو ببینی داری موهات رو می‌کَنی و وقتی به خودت میای، یه عالمه مو تو دستته؟ اگه این صحنه‌ها برات آشناست، بدون که تنها نیستی.
تا به حال شده در یک رابطه عاطفی یا حتی در محیط کار و جمع‌های دوستانه احساس کنید که نیاز به فاصله دارید، حتی وقتی افراد اطرافتان را دوست دارید؟ یا اینکه وقتی کسی به شما نزدیک میشود، ناخودآگاه
تا حالا شده جلوی آینه بایستی و فقط روی یه نقص کوچک از صورت یا بدنت زوم کنی؟ شاید جای جوشی که کسی جز خودت بهش توجه نمی‌کنه، شاید فرم بینی‌ات یا حالت موهایت. برای خیلی از ما، گاهی
بلوار میرداماد، خیابان شاه نظری، کوچه ابن سینا، پلاک ۲، فضای کار اشتراکی ماجرا
