مهرطلبی؛ غفلت از خود

سارا خودش تعداد زیادی کار داره که باید انجام بده. اون باید خودش رو برای ارائه آماده بکنه و تکالیف و درس‌هاش رو هم انجام بده در عین حال امتحان هم داره که باید برای اون مطالعه کنه. در همین حین دوست سارا زنگ می‌زنه و ازش درخواست می‌کنه که می‌تونه تکالیف اونوهم انجام بده؟ و سارا با وجود این همه کاری که داره قبول می‌کنه و نمی‌تونه به دوستش نه بگه.

سارا در عین اینکه برای آخر هفته خودش برنامه ریخته بود تا بتونه کمی به خودش برسه ولی وقتی دختر خالش زنگ می‌زنه و ازش می‌خواد بریم بیرون، برای اینکه اون بتونه خرید بکنه با وجود اون همه کاری که داره و می‌دونه که نباید بره ولی قبول می‌کنه و بیرون میره

سارا خودش رو برای یکی از ارائه‌ها و امتحان‌هاش برای فردا خیلی آماده کرده بود و وقت گذاشته بود تا بتونه که در اون‌ها نمره خوبی بگیره اما دوست سارا شب قبلش بهش زنگ میزنه و ازش می‌خواد که بیاد با همدیگه کلاسو بپیچونن و نرن و به جاش از اونور با هم برن بیرون. سارا علی رغم اینکه می‌دونست نباید این کارو بکنه و باید با درخواست دوستش مخالفت بکنه ولی این کار را انجام نداد….

مسئله‌ای که سارا با اون درگیر هستش، نه تنها ناتوانی در نه گفتن بلکه مهرطلبی اون هست. اگه شما هم با مسئله سارا درگیر هستید، در این مقاله از جوونه می‌خواهیم درباره مهر طلبی صحبت بکنیم. اینکه مهرطلبی چیه، نشونه هاش توی ارتباط چیه، چطور می‌تونیم حلش بکنیم و… .

مهرطلبی چیست؟

افراد مهرطلب تلاش زیادی می‌کنند برای اینکه دیگران و اطرافیان آنها را دوست داشته باشند. آنها هر کاری از دستشان بر‌آید، حتی اگر خارج از توان و به ضرر خودشان و نادیده گرفتن حق و حقوق خودشان باشد، انجام می‌دهند تا دیگران آنها را تایید و تشویق کنند یا دوستشان داشته باشند؛ ولی آنها نمی‌دانند که با این کار نتیجه معکوس را به دست می‌آورند و بدتر تنها می‌شوند. همونطور که در مثال سارا دیدیم سارا حتی حاضره کارایی رو بکنه که بقیه نمی‌کنند و حتی دروغ بگه تا از این طریق از دوستش تایید و توجه دریافت بکنه.

سارا بیش از حد برای رفع نیاز دیگران تلاش می‌کنه تا حدی که مجبوره خودش رو ندید بگیره یا بر خلاف میل و رضایتش رفتار بکنه برای اینکه دیگری رو از خودش راضی نگه داره اما سارا به این نکته توجه نمی‌کنه که اگه قرار باشه خودش رو نادیده بگیره و هر کاری که دیگران می‌خوان و درخواست دارن ازش رو انجام بده تا اون‌ها رو راضی نگه داره در نتیجه خودش رو فراموش می‌کنه و فرمون زندگیشو چون به دست دیگران داده ممکنه که در راستای رشد خودش تلاشی نکنه و اگه تلاشی هم بکنه، تلاش‌هاش نافرجام باشه.

علاوه براون چون اطرافیان هر روز خواسته‌های متفاوتی می‌تونن از سارا داشته باشند و در توان اون نیست که بخواد به همه آنها پاسخ مثبت بده، در نتیجه نمی‌تونه هیچگاه تا ابد دیگران را از خودش راضی نگه داره. سارا وقتی نتونه دیگران رو از خودش راضی نگه داره یا تایید و تشویق آنها رو دریافت بکنه، نسبت به خودش احساس بدی داره و خودش رو ناکافی می‌دونه.

تفاوت مهربانی و مهرطلبی چیست؟

سارا که نمونه‌ای از افراد مهرطلب هست، معمولاً بیش از حد مهربان از سمت دیگران تلقی می‌شود ولی نکته حائز اهمیت این است که مهربانی با مهرطلبی تفاوت دارد. افرادی که مهربان هستند، علاوه بر دیدن خودشان و در نظر گرفتن حق و حقوق خودشان و در درجه اول مهربانی به خودشان، به دیگران نیز مهر می‌ورزند. در حالی که در مهرطلبی، فرد خود را بی‌ارزش می‌داند و برای خودش شاید حقوقی به اندازه دیگران قائل نباشد. او مهربانی و خوبی می‌کند اما پشت این خوبی‌ها منظوری وجود دارد؛ قصد این افراد گرفتن تایید، تشویق یا توجه از دیگران است.

وقتی به این افراد برچسب مهربان بزنیم و این کار را خوب تلقی بکنیم، در واقع در شرف رواج آن در جامعه هستیم و روز به روز با افراد بیشتری که آسیب جدی‌تر خورده‌اند، ممکن است مواجه شویم. در حالی که باید بدانیم الگوی ارتباطی مهرطلبی اشتباه است و باید مهرطلبی را از مهربانی جدا بدانیم.

ویژگی افراد مهرطلب و نشانه‌های مهرطلبی چیست؟

1- ناتوانی در نه گفتن

سارا علی رغم اینکه چیزی یا درخواستی مخالف نظرش باشه، نمی‌تونه نه بگه به دیگران و انگار اگه نه بگه، عذاب وجدان شدیدی از این کار می‌گیره. در نتیجه در پاسخ به درخواست‌های دیگران همیشه جواب مثبت میده. علاوه بر اون سارا توی جمع‌ها نمی‌تونه ابراز وجود بکنه و اگه با نظری مخالف هستش، مخالفتش رو ابراز بکنه. اون همیشه تو جمع اگه مخالف هم باشه، هیچ وقت مخالفتشو بیان نمی‌کنه و حرف دیگران رو تایید می‌کنه

2- عذرخواهی و مسئولیت پذیری بیش از حد

سارا اگه حتی یک چیزی حقش باشه و اون رو ابراز بکنه یا بخواد حقشو بگیره، بعد از انجام این کار، مدام از دیگری عذرخواهی می‌کنه و پشیمونه از اینکه چرا این کارو کرده؛ چون عذاب وجدان شدیدی بهش دست میده. اگه برای اطرافیان و دوستاش یه اتفاقی بیفته و اونها ناراحت باشن و سارا واقعا در اون اتفاق نقش نداشته باشه، مسئولیت زیادی رو قبول می‌کنه و انگار واقعاً اون خودش رو مسئول اون اتفاق و احساس دوستاش میدونه و شروع می‌کنه به عذرخواهی کردن از طرف مقابل.

اگه فرد مقابل ناراحت باشه، این پرسش از ذهنش رد میشه که «نکنه من کاری کردم که باعث ناراحتی اون شدم؟» و شروع می‌کنه به عذرخواهی بیش از حد و مسئولیت پذیری بیش از حد. در حالی که علت ناراحتی دوستش ممکنه که مسئله دیگه‌ای باشه که اصلاً به سارا ربطی نداره.

3- داشتن خطای شناختی و حساسیت بیش از حد

سارا فکر می‌کنه که خیلی می‌تونه رو دیگران اثر بذاره. چه در جهت خوشحالی اون‌ها و چه در جهت احساس‌های منفی اون‌ها. سارا فکر میکنه که می‌تونه خیلی روی دیگران اثر بذاره. به عنوان مثال، همونطور که در مورد بالا بیان شد، اون فکر می‌کنه که از حرف اونه که دیگری ناراحت میشه. به همین دلیل سارا خیلی محتاطانه تلاش می‌کنه رفتار بکنه. ممکنه که نشخوار فکریش خیلی زیاد باشه و خیلی تو ارتباط آنالیز بکنه. مثلا مدام فکر کنه « من این حرف رو زدم، دوستم چی برداشت کرد یا ممکنه چطور برداشت بکنه و…» و معمولاخطای شناختی اغراق و فاجعه سازی داره سارا تو فکراش.

همچنین سارا اگه برای خودش کادویی بگیره و خودشو بخواد توی اولویت قرار بده، حس خوبی نمیگیره و انگار بیگانس با خودش. اون برای همه هدیه می‌گیره و تلاش می‌کنه از این طریق و از طریق اطاعت از خواسته دیگران و نه گفتن به اون‌ها، اون‌ها رو راضی و خوشحال از خودش نگه داره.

4- تلاش برای تایید گرفتن

سارا چون مهر طلب هست، هر کاری می‌کنه که هر طور شده تایید، تشویق و تمجید دیگران رو دریافت کنه، حتی با دروغ گفتن. چون سارا عزت نفسش رو مشروط به اون کاری کرده که برای دیگران انجام میده تا از اون‌ها تایید بگیره ، اگه نتیجه عکس کسب کنه و دیگران تحسینش نکنن، احساس ناکافی بودن، غم و خشم داره و از خودش راضی نیست.

اون ممکنه خودش رو پایین بکشه به عنوان مثال شوخی‌ها و رفتارهای خود تخریبگرانه داشته باشه تا از این طریق از دیگران تایید بگیره. ساراخودش رو میاره پایین و کمتر از چیزی که هست خودشو نشون میده که بتونه رضایت دیگری رو کسب بکنه؛ به عنوان مثال سارا اگه توی درسی موفق بشه و نمره خوبی کسب بکنه، اونو به عوامل بیرونی نسبت میده ؛مثل شانس و… ، نه تلاش‌های خودش. اگه سارا توی کاری موفق بشه، نمی‌تونه موفقیتش رو بپذیره چون باورش اینه که سارا به اندازه کافی خوب نیست و ممکنه که دچار طرحواره نقص و شرم و اطاعت شده باشه.

علت شکل‌گیری مهرطلبی چیست؟

یکی از علت‌های بسیار مهم که می‌تواند در شکل‌گیری مهرطلبی نقش داشته باشد، سبک تربیتی والدین از کودکی تاکنون می‌باشد. دراینجا به برخی از سبک های نادرست اشاره می کنیم:

فرزند والد گونه

سارا به عنوان فرزند بزرگتر تمام مراقبت‌های خاص از خواهر کوچکترشو به عهده داره و انگار والدین خودش کمتر از سارا و همچنین خواهر کوچکترش مراقبت می‌کنند. سارا مثل یه مادر از خواهرش مراقبت می‌کنه و تلاش میکنه که به همه نیازهای خواهرش رسیدگی بکنه و حتی از خواسته‌ها و نیازهای خودش می‌زنه و نمی‌تونه بچگی بکنه.

طلاق در برهه سنی نامناسب کودک

یکی از اتفاق‌هایی که در مهرطلبی می‌تونه نقش داشته باشه، طلاق والدین هست. بچه‌های طلاق وقتی که پدر و مادرشون از هم جدا میشن، و این بچه ها تو برهه طلاق چون سن کمی دارند، اینطور فکر می‌کنند که چون به حرف پدر مادر گوش ندادن یا بچه خوب نبودن یا کاری کرده که بر خلاف رضایت اون‌ها بوده، انجام دادن باعث جدایی پدر و مادرشون شده. در نتیجه دست به هر کاری می‌زنن تا اون‌ها رو از خودشون راضی نگه دارن و دوباره پدر و مادر بهم برگردن.

در نتیجه این فرایند، کودک خودش رو نادیده می‌گیره. این سبک الگوی رفتاری اگه ادامه داشته باشه ممکنه که در آینده فرد به شخصیت مهرطلب تبدیل بشه. چون دائم نگرانه «نکنه فرد مقابلم منو رها کنه بره» پس من برای این که اونو پیش خودم نگه دارم، دست به هر کاری می‌زنم که اون از من راضی باشه. ممکنه این کودکان در آینده طرحواره رها شدگی داشته باشند.

تشویق بیش از حد والدین نسبت به بخشش و از خود گذشتگی کودک

سارا اینو به یاد میاره که وقتی کار خوب انجام می‌داد یا یه چیزیو به دیگران می‌بخشید، والدینش خیلی تشویق می‌کردن و بهش توجه می‌کردن. در نتیجه اینطور تو ذهن سارا جا افتاده که این کار خیلی خوبه و سارا باید همیشه این کارو انجام بده و این درشکل گیری مهرطلبیش نقش داشته.

تنبیه و طرد والدین درقبال کمک نکردن

سارا میگه: «والدین من اینطوری بودن که اگه من به دیگران کمک نمی‌کردم یا به اون‌ها توجه نمی‌کردم، می‌گفتند که تو بچه خوب نیستی، دیگه فلان چیزو برات نمی‌خریم یا مامانم می‌گفت دیگه مامانت نیستم و انگار من رو طرد می‌کردند و احساس طرد بهم دست می‌داد.» همچنین احساس می‌کرد که اون به اندازه کافی خوب نیست و برای اینکه خوب باشه باید به دیگران کمک بکنه، باید دیگران رو در نظر بگیره و رضایت اون‌ها رو به دست بیاره.

راه های درمان مهرطلبی

1- مراجعه به تراپیست و مشاور

سارا می‌تونه برای درمان مهرطلبیش، کار کردن بر روی عزت نفسش و ارتقا آن، افزایش توانایی ابراز وجودش و توانایی یادگیری نه گفتن، به مشاور مراجعه بکنه. رویکردهای روانکاوی و CBT می‌تونه به سارا کمک بکنه که مهرطلبیش رو تا حد زیادی کم بکنه و درمان بکنه خودشو.

2- دست برداشتن از کنترل بیرونی

سارا نیازه که اینو بدونه که اون مسئول احساس‌های دیگران نیست . علاوه بر اون بهتره که سارا با روانشناسی کنترل بیرونی و درونی آشنا بشه که در تئوری انتخاب مطرح هست. در روانشناسی کنترل بیرونی به این اشاره شده که افراد این باور رو دارند که می‌تونن دیگران رو وادارند که کاری که خودشون می‌خوان رو انجام بدن و توانایی تاثیر گذاری زیادی روی دیگران دارند. در حالی که سارا باید بدونه که تنها کسی که می‌تونه کنترل بکنه، خودشه و باید روی خودش و زندگی خودش، باورها و رفتارهای خودش تمرکز بکنه و اجازه نده دیگران فرمون زندگیش رو به دست بگیرند و توانایی این رو داشته باشند که اون رو به کارهایی که دوست نداره وادارند.

3- خودشناسی

سارا بهتره که با خودش و علایقش آشنا بشه، به خودش بها بده و کارهایی که دوست داره رو در طول روز در اولویت قرار بده، روی رشد خودش سرمایه‌گذاری بکنه و بدونه که اون ارزشمنده، با استعدادهای خودش آشنا بشه و برای شکوفایی اون‌ها وقت بذاره. هرچی بیشتر سارا به خودشناسی برسه، سریعتر در درمان مهرطلبیش گام برمیداره.

4- پذیرش بی قید و شرط خود و دیگران

در درمان مهرطلبی، نکته اولی که سارا بهتره بدونه و یاد بگیره اینه که خودش رو همینطور که هست بپذیره و اول از همه به خودش شروع بکنه مهر بورزه و خودشو دوست داشته باشه و نسبت به خودش پذیرش داشته باشه تا نیاز به این که بخواد از جانب دیگران پذیرش دریافت بکنه یا تایید دریافت بکنه، کاهش پیدا بکنه. وقتی سارا پذیرش بی قید و شرط نسبت به خودش داشته باشه، به مرور نسبت به دیگران هم پذیرش بی قید و شرط داره و اون‌ها رو هم همونطور که هستند، دوست داره و ممکنه دوستایی پیدا بکنه که مثل خودش باشن و ارتباط بهتری رو با اون‌ها بخواد تجربه بکنه.

5- حذف افراد سمی و سو استفاده گر

یکی از نکاتی که سارا باید در درمان مهرطلبی خودش به اون بها بده، اینه که ارتباطش رو تا جایی که می‌تونه با افرادی که ازش سوء استفاده می‌کنند، قطع بکنه و کاهش بده. یعنی اینکه درسته که سارا مهرطلبی داره، ولی بعضی از دوستا یا افراد هستند که ممکنه از این ویژگیش یا به عبارتی از این مهربانی بیش از حدش که ناشی از نادیده گرفتن، خود کم بینی، ترس و خود تخریبی خودش هست سوء استفاده بکنند و خواسته‌های بیشتری روز به روز ازش داشته باشند و مسئولیت‌های خودشون رو به دوش سارا بذارن. سارا باید تا جایی که می‌تونه ارتباطشو با این آدما قطع کنه.

کلام آخر

ما در این مقاله از جوونه درباره مهرطلبی صحبت کردیم. اینکه مهر طلبی چیست و چه تفاوتی با مهربانی دارد، نشانه های افراد مهرطلب چه هستند، علت شکل گرفتن مهرطلبی چه است و چه راه هایی برای درمان مهرطلبی وجود دارد.