روش‌های درمان وسواس فکری

اگر شما از مخاطبان همیشگی مجله جوونه باشید حتماً به یاد دارید که در مقالات گذشته از روش‌های تشخیص وسواس فکری عملی صحبت کردیم و راه‌های مختلف شناسایی علائم وسواس فکری را مطالعه کردیم. این بار قصد داریم در ادامه‌ی بحث راه‌های تشخیص وسواس فکری به موضوع راه‌ها و روش‌های درمان وسواس فکری بپردازیم، پس با ما همراه باشید!

وسواس فکری چیست؟

اما ابتدا اجازه بدهید یک یادآوری کوتاهی از اینکه اختلال وسواس فکری عملی چه چیزی است باهم داشته باشیم تا بتوانیم بهتر با موضوع این مقاله، یعنی روش‌های درمان وسواس فکری، آشنا بشویم.

“OCD یا وسواس فکری عملی با افکار غیرقابل‌کنترل، ناخواسته و رفتارهای تشریفاتی و تکراری که احساس می‌کنید مجبور به انجام آنها هستید مشخص می‌شود. اگر مبتلا به OCD هستید، احتمالاً متوجه می‌شوید که افکار وسواسی و رفتارهای اجباری شما غیرمنطقی هستند و احساس می‌کنید نمی‌توانید در برابر آنها مقاومت کنید و رها شوید.”

اختلال وسواس فکری عملی شامل دو بخش اصلی می‌شود:

افکار

تصاویر یا تکانه‌های غیرارادی هستند که بارها و بارها در ذهن شما رخ می‌دهند. شما نمی‌خواهید این ایده‌ها را داشته باشید، اما نمی‌توانید جلوی آنها را بگیرید. متأسفانه، این افکار وسواسی اغلب آزاردهنده و منحرف‌کننده هستند.

اجبار

اجبارها رفتارها یا تشریفاتی هستند که احساس می‌کنید بارهاوبارها مجبور به انجام آنها می‌شوید. معمولاً اجبارها برای ازبین‌بردن وسواس انجام می‌شود.

بهترین روش‌های درمان وسواس فکری عملی

یکی از پرتکرارترین سؤال‌هایی که بعد از مواجهه با هر گونه اختلالی در ذهن همگی ما پرسیده می‌شود این است که آیا راه درمانی وجود دارد؟ چگونه می‌توان این اختلال را درمان کرد؟ همینطور هنگامی که با اختلال وسواس فکری روبه‌رو می‌شویم این سؤال که چگونه وسواس را درمان کنیم؟ می‌تواند اولین قدم برای شروع راه پر پیچ‌وخم رواندرمانی وسواس فکری باشد.

زندگی با اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) می‌تواند دشوار باشد، اما کشف بهترین روش‌های درمان وسواس فکری می‌تواند به آرامش ذهن شما کمک کند پس با ما همراه باشید تا در ادامه اطلاعات خلاصه‌ای در این باره بخوانیم.

اینکه وقتی عجله دارید خیلی طبیعی است که به خودتان شک کنید که مثلاً زیر گاز را خاموش کرده‌اید یا خیر یا اینکه کلیدها را برداشته‌اید؟ و یا در را قفل کرده‌اید؟ این شک حتی ممکن است قبل از شروع روزتان، شما را کمی درگیر کند. اما اگر این شک از بین نرود یا حتی بدتر شود چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر به اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) مبتلا هستید، روال روزانه شما ممکن است بسیار شبیه به مثال‌های بالا و شک‌هایشان باشد. شک می‌تواند بر افکار شما غلبه کند و مانع تمرکز شما بر روی چیزهای دیگر شود. سرکوب افکار و انگیزه‌های ناخواسته و غیرمنطقی بسیار دشوار است همچنین روش سرکوب افکار شاید در کوتاه‌مدت باعث شود که به آرامشی نسبی دست یابید؛ اما افکار وسواسی بعد از یک دوره سرکوب باقدرت باز خواهند گشت.

وسواس قابل‌درمان است و تحقیقات راه بسیار زیادی را برای کشف اینکه چه چیزی برای وسواس مؤثر است و چه چیزی برای وسواس کار نمی‌کند طی کرده است. امروزه وسواس با ترکیبی از دارودرمانی و جلسات درمانی با یک متخصص سلامت روان‌درمان مدیریت می‌شود. پس جای نگرانی نیست اگر علائمی از وسواس را در خود و یا اطرافیانتان مشاهده کرده‌اید.

روش‌های درمان وسواس فکری ممکن است پیچیده یا طاقت فرسا باشند، اما بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که وقتی با وسواس‌های خود مواجه می‌شوند، در نهایت اضطراب آن ها بهبود می‌یابد یا از بین می‌رود. برخی از بهترین روش‌های درمان وسواس فکری عبارت‌اند از:

– رواندرمانی‌ وسواس فکری با رویکردهای مؤثر برای این اختلال که در ادامه مقاله درباره‌ی آنها با هم می‌خوانیم.

– دارو درمانی وسواس فکری

– ترکیبی از روان‌درمانی و دارو

– خودمدیریتی و تغییر شیوه زندگی

رواندرمانی وسواس فکری

یکی از روش‌های درمان وسواس فکری یک نوع درمان شناختی رفتاری (CBT) با مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP) می باشد. این درمان شامل این می‌شود که شما با درمانگر خود کار کنید تا مشکلات خود را به بخش‌های جداگانه تقسیم کنید، مانند افکار، احساسات فیزیکی و اعمال.

تشویق شما به رویارویی با ترس‌ها و داشتن افکار وسواسی بدون خنثی‌کردن آنها با رفتارهای اجباری. ابتدا با موقعیت‌هایی شروع می‌کنید که کمترین اضطراب را ایجاد می‌کنند، قبل از اینکه به سمت افکار دشوارتر بروید.

پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP)

یکی از علمی‌ترین روش‌های درمان وسواس فکری اثبات‌شده، نوعی درمان شناختی رفتاری (CBT) است که به شما کمک می‌کند الگوهای فکری منفی یا مخرب را بشناسید و قالب‌بندی مجدد کنید.

یک بررسی سال ۲۰۱۹ توضیح می‌دهد که پیشگیری از مواجهه و واکنش به شما کمک می‌کند با ترس‌هایی که افکار وسواسی شما را هدایت می‌کنند مقابله کنید.درمانگر شما ممکن است در زندگی واقعی شما را در معرض ترس قرار دهد، ترس خود را تصور کنید، یا برخی از احساسات فیزیکی را که هنگام مضطرب شدن یا ناراحتی احساس می‌کنید شبیه‌سازی کند.

هدف رویکرد پیشگیری از مواجهه و پاسخ چیست؟

هدف این مواجهه‌های مکرر این است که شما یاد بگیرید که هر عواقب بدی که نگران آن بودید هرگز محقق نمی‌شود. با بررسی محرک‌های OCD و اقدامات اجباری خود در یک محیط درمانی کنترل‌شده، باید بتوانید خارج از درمان نیز بهتر با این محرک‌ها مقابله کنید

همچنین یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ اثرات افزودن درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) – درمانی طراحی شده برای پذیرش افکار و احساساتی که نمی‌توانید کنترل کنید – را در بالای ERP بررسی کرد. این مطالعه نشان داد که ACT همراه با ERP یا فقط ERP به‌تنهایی هر دو در مدیریت علائم OCD بسیار مؤثر هستند.

دارودرمانی وسواس فکری

اگر رواندرمانی وسواس فکری به درمان وسواس شما کمک نکند، یا اگر وسواس شما نسبتاً شدید باشد، ممکن است به دارو نیاز داشته باشید. داروهای اصلی تجویز شده نوعی ضدافسردگی به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند. SSRI می‌تواند با افزایش سطح یک ماده شیمیایی به نام سروتونین در مغز به بهبود علائم OCD کمک کند.

بدون مشورت با پزشک خود، مصرف SSRI را قطع نکنید؛ زیرا قطع ناگهانی آن می‌تواند عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کند. درمان به‌تدریج متوقف خواهد شد تا احتمال بروز عوارض جانبی کاهش یابد فراموش نکنید مصرف دارو به معنای قطع جلسات رواندرمانی وسواس فکری شما نیست و این دو روش برای بهبود عملکرد شما در کنار هم می‌توانند مؤثر باشند.

سایر روش‌های درمان وسواس فکری برای موارد خاص و مقاوم

گاهی اوقات، رواندرمانی وسواس فکری و داروها به‌اندازه کافی برای کنترل علائم OCD مؤثر نیستند. در موارد مقاوم به درمان، گزینه‌های دیگری ممکن است ارائه شود:

برنامه‌های درمانی فشرده

برنامه‌های درمانی جامعی که بر اصول درمان ERP تأکید می‌کنند ممکن است برای افراد مبتلا به OCD که به دلیل شدت علائم با توانایی عملکرد خود مشکل دارند، مفید باشد. این برنامه‌ها معمولاً چند هفته طول می‌کشد و مدت‌زمان کوتاه‌تری دارند.

تحریک عمیق مغز (DBS)

برای درمان OCD در بزرگسالان 18 سال و بالاتر که به رویکردهای درمانی سنتی پاسخ نمی‌دهند تأیید شده است. DBS شامل کاشت الکترودها در نواحی خاصی از مغز شما است. این الکترودها تکانه‌های الکتریکی تولید می‌کنند که ممکن است به تنظیم تکانه‌های غیرطبیعی کمک کند.

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS)

دستگاه خاصی برای تحریک مغناطیسی عمیق ترانس جمجمه‌ای مغز که برای درمان OCD در بزرگسالان 22 تا 68 سال، زمانی که رویکردهای درمانی سنتی مؤثر نبوده‌اند، است. TMS یک روش غیرتهاجمی است که از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی در مغز برای بهبود علائم OCD استفاده می‌کند.

در طول جلسه TMS، یک سیم‌پیچ الکترومغناطیسی روی پوست سر شما نزدیک پیشانی شما قرار می‌گیرد. مغناطیس الکتریکی یک پالس مغناطیسی ایجاد می‌کند که سلول‌های عصبی را در مغز شما تحریک می‌کند.

در بالا از روش‌های تخصصی که یک متخصص فعال در این حوزه به کار می‌برد صحبت کردیم؛ اما در ادامه می‌خواهیم نگاهی به شیوه‌ی زندگی و درمان‌های خانگی وسواس به عنوان یکی از روش‌های درمان وسواس فکری بیندازیم. قبل از هر چیز باید بگویم که روش‌هایی که از آنها می‌خواهیم صحبت کنیم نیز هم بهتر است در ابتدا با مشاور خود درباره‌شان مشورت کنید و درباره‌شان صحبت کنید.

خودمدیریتی و درمان‌های خانگی وسواس فکری؛ چگونه وسواس را درمان کنیم؟

اختلال وسواس فکری یک بیماری مزمن است، به این معنی که ممکن است همیشه بخشی از زندگی شما باشد. درحالی‌که درمان OCD را که با همراهی متخصص خود به آن عمل می‌کنید، شما می‌توانید برخی از کارها را برای خود انجام دهید تا برنامه درمانی خود را نیز در کنار روش‌های درمان وسواس فکری ایجاد کنید:

آنچه را که یاد می‌گیرید تمرین کنید

برای شناسایی تکنیک‌ها و مهارت‌هایی که به مدیریت علائم کمک می‌کنند، با متخصص سلامت روان خود کار کنید و اینها را به طور منظم تمرین کنید.

داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید

حتی اگر احساس خوبی دارید، در برابر هر وسوسه‌ای برای حذف داروهای خود مقاومت کنید. اگر متوقف شوند، علائم OCD احتمالاً عود می‌کند.

به علائم هشداردهنده توجه کنید

شما و مشاورتان ممکن است مشکلاتی را شناسایی کرده باشید که می‌تواند علائم OCD شما را تحریک کند. برنامه‌ریزی کنید تا بدانید در صورت بازگشت علائم چه باید بکنید. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در علائم یا احساس خود با پزشک یا درمانگر خود تماس بگیرید.

قبل از مصرف سایر داروها ابتدا بررسی کنید

قبل از مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک دیگر یا قبل از مصرف داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها، داروهای گیاهی یا سایر مکمل‌ها، با دکتری که شما را برای OCD درمان می‌کند، تماس بگیرید تا از تداخلات احتمالی جلوگیری کنید.

روش‌های درمان وسواس فکری که تاثیر کمتری دارند

همه روش‌های درمان‌ وسواس فکری تاثیر یکسان ایجاد نمی کنند، و مهم است که به یاد داشته باشید که همه مداخلات مؤثر نیستند. به همین ترتیب، همه انواع دارویی که مشابه SSRIها هستند برای OCD خوب عمل نمی‌کنند. به این فکر کنید که کدام درمان برای شما بهترین است، تا بتوانید از درمان‌های کمتر مؤثری که حتی ممکن است علائم را بدتر کنند، اجتناب کنید.

به‌عنوان‌مثال، بنیاد بین‌المللی وسواس به افراد مبتلا به وسواس توصیه می‌کند از مداخلاتی مانند توقف فکر، پرهیز کنند (با گفتن شفاهی “نه! ” یا زدن یک کش به مچ دست) که در برخی موارد می‌تواند علائم وسواس را بدتر کند.

علاوه بر این، درحالی‌که SSRIها به‌عنوان یک داروی ضدافسردگی نیز تجویز می‌شوند، همه داروهای ضدافسردگی نمی‌توانند به طور مؤثر OCD را درمان کنند. بنیاد بین‌المللی OCD می‌گوید که همه‌ی داروهای ضدافسردگی نمی‌توانند به وسواس کمک کنند و حتماً باید از سمت یک متخصص داروها تجویز شوند.

مقابله و حمایت؛ روشی موثر در طول دوره درمان وسواس فکری

مقابله با اختلال وسواس فکری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. داروها می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته‌ای داشته باشند و ممکن است از ابتلا به بیماری که نیاز به درمان طولانی‌مدت دارد احساس خجالت یا عصبانیت کنید. در اینجا چند راه برای کمک به مقابله با وسواس وجود دارد:

1- با وسواس آشنا شوید. یادگیری در مورد وضعیت شما می‌تواند به شما قدرت دهد و انگیزه دهد که به برنامه درمانی خود پایبند باشید.

2- روی اهداف خود متمرکز بمانید. اهداف بهبودی خود را در ذهن داشته باشید و به یاد داشته باشید که بهبودی از وسواس یک فرایند مداوم است.

3- به یک گروه پشتیبانی بپیوندید. تماس با دیگرانی که با چالش‌های مشابه روبرو هستند می‌تواند از شما حمایت کند و به شما کمک کند تا با چالش‌ها کنار بیایید.

4- خروجی‌های سالم پیدا کنید. راه‌های سالمی را برای هدایت انرژی خود، مانند سرگرمی‌ها و فعالیت‌های تفریحی، کاوش کنید. به طور منظم ورزش کنید، رژیم غذایی سالم داشته باشید و خواب کافی داشته باشید.

5- آرامش و مدیریت استرس را یاد بگیرید. علاوه بر درمان حرفه‌ای، تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تجسم، آرامش عضلانی، ماساژ، تنفس عمیق، یوگا یا تای چی ممکن است به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.

6- به فعالیت‌های منظم خود پایبند باشید. سعی کنید از فعالیت‌های معنادار اجتناب نکنید. طبق معمول به محل کار یا مدرسه بروید. وقت خود را با خانواده و دوستان بگذرانید. اجازه ندهید وسواس در مسیر زندگی شما قرار بگیرد

کلام آخر

اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار اختلال وسواس باشید یا علائم شما بیش از حد بر شما غالب شده است، اگر قبلاً این کار را نکرده‌اید، ارزش آن را دارد که با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. مشاور شما می‌تواند یک برنامه درمانی شخصی ایجاد کند که شروع به رفع نیازهای شما کند.

انتخاب بهترین روش‌های درمان وسواس فکری برای شرایط منحصربه‌فرد شما باتوجه‌به شرایط زندگی‌تان نیز می‌تواند به شما کمک کند کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورید. زیرا برخی از درمان‌ها ممکن است بهتر از سایرین باشند، باید گزینه‌های خود را بررسی کنید و برخی از منابع علت به‌وجودآمدن وسواس را بررسی کنید تا بدانید کدام یک برای شما بهترین است.

فراموش نکنید که مدیریت وسواس یک فرایند مادام‌العمر است و همیشه آسان نیست. روزهای خوب و روزهای بدی را در این فرایند خواهید داشت. اما شما فراتر از وسواس و افکار و اجبارهای خود هستید. خبر خوب این است که وسواس قابل‌درمان است و با حمایت مناسب می‌تواند بهتر شود

باید بگوییم مثل همیشه تیم جوونه در این راه دشوار شما را تنها نمی‌گذارد و همراه شماست تا بهترین انتخاب را برای خود و زندگی خود داشته باشید کافی است برای برداشتن اولین قدم در این راه اولین جلسه‌ی رواندرمانی وسواس فکری خود را با تیم جوونه هماهنگ کنید تا با کمک راهنمایی‌های جوونه مشاور خود را انتخاب کنید.

همچنین برای مطالعه بیشتر در مورد روش‌های درمان وسواس فکری و رواندرمانی وسواس فکری می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) – HelpGuide.org

Obsessive-compulsive disorder (OCD) – Diagnosis and treatment – Mayo Clinic Treatment – Obsessive compulsive disorder (OCD) – NHS (www.nhs.uk)

Best OCD Treatments: What Works and What Doesn’t (psychcentral.com)